5 vragen over de complexiteit van hartfalen

Cardioloog Peter Paul Delnoy bespreekt de verschillen tussen hartfalen en een hartinfarct en legt uit wat de behandelmogelijkheden zijn.

Waarin verschilt hartfalen van een hartinfarct?

“Bij een hartinfarct is er acuut een afsluiting van een kransslagvat waardoor een deel van de hartspier onvoldoende, bloed, zuurstof en voedingstoffen krijgt. Het deel van de hartspier komt in de problemen en kan afsterven. Op de plek ontstaat er een litteken, wat kan leiden tot verminderde spierkracht van het hart. Een acuut hartinfarct zorgt voor een levensbedreigende situatie, waarbij de afsluiting van het bloedvat middels een dotteroperatie zo snel mogelijk behandelt moet worden.”

“Hartfalen is een complexere aandoening. Het is niet één diagnose, maar meer een soort syndroom. Het kan enerzijds zijn dat de pompkracht van het hart verminderd is. Aan de andere kant kan het zijn dat het hart moeite heeft om zich te vullen met bloed. De oorzaak van verminderde pompkracht kan één of meerdere doorgemaakte hartinfarcten in het verleden zijn. Bepaalde hartspierziektes kunnen ook een oorzaak zijn, waarbij de doorbloeding intact is maar de hartspier zelf enorm verzwakt raakt. En ook problemen met de hartkleppen of langdurige hoge bloeddruk kunnen zorgen dat de pompkracht achteruitgaat. De problemen die daar bij passen zijn vermoeidheid, kortademigheid, een verminderde conditie en vocht vasthouden.“

“Als je de vergelijking zou maken met de motor van een auto, dan is er bij een hartinfarct sprake van een haperende benzinetoevoer, waardoor de motor minder goed werkt. Bij hartfalen is het veel breder en kunnen er problemen zijn met de benzinetoevoer, de motorkleppen of de bougies waardoor de motor minder krachtig werkt.”

Wat zijn de verschillen in symptomen?

“Als we spreken van een hartinfarct zijn typische klachten waar een persoon mee kampt: pijn op de borst, de kaak of de linkerarm. Bij mannen zijn deze klachten veel duidelijker. Vrouwen hebben vaker a-specifiekere klachten waardoor er niet direct wordt gedacht aan een hartinfarct. Dit kunnen klachten zijn van kortademigheid of ze hebben een onbestemd gevoel op de borst of bovenbuik.”

“De klachten bij hartfalen zijn over het algemeen nog a-specifieker dan bij een hartinfarct. Daarom is het voor huisartsen vaak lastig om een diagnose te stellen. Zelfs voor cardiologen kan het soms lastig zijn. De klachten kunnen vaak aan verschillende aandoeningen toe te schrijven zijn.”

“In 40-50% van de gevallen is de aanleiding van hartfalen, een of meerdere hartinfarcten. Andere oorzaken zijn langdurige hoge bloeddruk of suikerziekte. Een gezonde leefstijl kan een gunstige invloed hebben op het ontstaan of het verergeren van hartfalen. Let op je voeding, roken is van invloed, voldoende beweging en het hebben van overgewicht. Wat je vooral bij vrouwen ziet is het langdurig kampen met hoge bloeddruk. Op de lange termijn zorgt dit voor overbelasting van het hart. Belangrijk is het dan ook om je te laten behandelen bij hoge bloeddruk.
Een klein percentage patiënten heeft te maken met hartritmestoornissen, boezemfibrilleren kan bijvoorbeeld ook leiden tot hartfalen. Wat je veel vaker ziet is dat mensen als gevolg van hartfalen juist hartritmestoornissen krijgen.”

Welke behandelingsmethoden zijn er voor hartfalen?

“De hoeksteen voor de behandeling bij hartfalen zijn medicijnen. Vanaf de jaren 90 zijn er behoorlijk stappen gemaakt in de ontwikkeling van medicijnen. Er zijn goede medicijnen beschikbaar die de kwaliteit van leven en levensverwachting verbeteren.”

“Andere hulpmiddelen als pacemakers en implanteerbare defibrillatoren (icd’s) hebben in de laatste jaren ook levenskwaliteit en de overlevingskansen van patiënten sterk verbeterd. Een combinatie van zowel de medicijnen als de hulpmiddelen maken goede behandeling mogelijk. Maar het belangrijkste is dat er natuurlijk eerst wel onderkend moet worden dat een patiënt last van hartfalen heeft.”

“Een ontwikkeling die je nu ziet op het gebied van behandeling is de (thuis)bewaking en het monitoren van patiënten. Dankzij ICT-technologieën en draadloze technieken is het steeds makkelijker geworden om patiënten op afstand in de gaten te houden. Zo kunnen we bij patiënten met pacemakers en icd’s de informatie veel makkelijker en sneller verzamelen Deze wordt zonder dat de patiënt daar iets voor hoeft te doen uitgelezen en verstuurd naar het ziekenhuis. Het geldt bijvoorbeeld ook voor gegevens over gewicht, bloedafnames via een vingerprik. We kunnen tegenwoordig kleine drukmeters in de longen plaatsen, waardoor we bloeddruk gemeten kan worden. Deze technologische ontwikkelingen maken het mogelijk om sneller te reageren en eerder in te spelen als er zich situaties voordoen bij patiënten met hartfalen. En ik denk dat deze ontwikkelingen het landschap op het gebied van hartfalen in de komende 5 – 10 jaar gaan veranderen.”

Wanneer wordt er gebruik gemaakt van een steunhart (lvad)?

“De ontwikkeling van het steunhart is in de afgelopen 10 jaar hard gegaan. Ze worden steeds kleiner en fijner. Maar in eerste instantie was het alleen voor patiënten ter overbrugging van een harttransplantatie. In Nederland worden deze ongeveer 30-50 keer per jaar uitgevoerd. Dit wordt gedaan bij een hele selecte groep waarvan de prognose zeer slecht is. Patiënten staan op de lijst voor een donorhart en krijgen een steunhart ter overbrugging. Nou is in de afgelopen jaren gebleken dat de werking van het steunhart voor sommigen patiënten misschien volstaat ondanks de beperkingen en problemen. Omdat deze patiënten het relatief goed deden, werd dan ook de vraag gesteld of transplantatie nog noodzaak was. Steunhart zijn steeds kleiner, de batterij is kleiner en de complicaties die er bij optreden zijn beter te controleren.”

Wat is de prevalentie van hartfalen in Nederland?

“Er zijn ruim 140.000 mensen die met hartfalen kampen. 50% van de mensen waarbij hartfalen wordt geconstateerd overlijdt binnen 5 jaar. Rond de 4.000 vrouwen en 3.000 mannen overlijden jaarlijks.

50% overlijdt door vocht vasthouden, ernstige kortademigheid. En het andere deel door een acute hartstilstand of door de gevolgen van bijvoorbeeld serieuze hartritmestoornissen.”