Samen koken en eten als hoogtepunt van de dag

Lekker eten kan een mens goed doen. Niet alleen zorgt een goede maaltijd voor een gevulde maag, het ruiken en proeven van eten kan prettige herinneringen oproepen, vertelt Marja Depla, senior onderzoeker aan het VU medisch centrum en oprichtster van WarmEten. “Wat dat betreft heeft lekker eten voor mensen met dementie eenzelfde betekenis als mooie muziek of het voelen van de zon op je huid. Allemaal zaken die aan hun welbevinden kunnen bijdragen.”

Waarom is lekker eten zo belangrijk voor ouderen?

“Er zijn allerlei oorzaken van ondervoeding onder ouderen, zoals last van het gebit of ingewandstoornissen. Maar wat vaak over het hoofd wordt gezien, is dat de kwaliteit van het eten ook een oorzaak van ondervoeding kan zijn. In veel verpleeghuizen worden de maaltijden kant-en-klaar ingekocht en op de afdeling alleen maar opgewarmd. Hierdoor verliest het eten veel van zijn smaak en hebben ouderen moeite om hun bord leeg te eten. Een belangrijk voordeel van samen koken is dat het eten vers klaargemaakt wordt en dat de eetlust wordt opgewekt nog voor ze aan tafel gaan.”

Lekker eten heeft dus een effect op ouderen met dementie?

“Ieder mens kan genieten van de aanblik, de geur en de smaak van lekker eten. Dat geldt zeker ook voor mensen met dementie. Het gezamenlijk eten is een van de weinige dingen waarvan ze nog kunnen genieten. De warme maaltijd is vaak het hoogtepunt van de dag! Daarnaast kan het eten van bekend voedsel, en de geuren daarvan, prettige sensorische herinneringen opwekken, wat ook weer bijdraagt aan hun kwaliteit van leven.”

En samen koken speelt hierin ook een rol?

“Dat klopt. Als verzorgenden samen met mensen met dementie koken, wat gelukkig steeds vaker gebeurt, brengt dat meerdere voordelen met zich mee. Het ervaren van herinneringen wordt versterkt door samen bezig te zijn met eten, door de ingrediënten aan te raken en erover te praten. Ook zorgt het ruiken van bekende geuren en het horen van vertrouwde keukengeluiden voor een huiselijke sfeer. Los van de herinneringen geeft het samen koken de bewoners iets om handen. Inactiviteit is een belangrijk probleem in de ouderenzorg, en daar wordt op deze manier ook iets aan gedaan. Ten slotte is, zoals gezegd, een belangrijk bijkomstig effect dat vers gekookte maaltijden met meer smaak worden gegeten en dus ondervoeding wordt tegengaan. Het eten ruikt en smaakt gewoon lekkerder.”

Hoe werkt dit in de praktijk? Wat kunnen woonvoorzieningen doen om het samen koken te stimuleren?

“Tijdens mijn onderzoek naar kleinschalig wonen voor mensen met dementie, kwam ik erachter dat koken niet wordt gezien als een taak die hoort bij de beroepsidentiteit van verzorgenden. De verandering begint dus bij het motiveren van deze verzorgenden; hen laten inzien dat goed voor de bewoners zorgen óók betekent dat je lekker voor ze kookt. Vervolgens gaat het natuurlijk ook om vaardigheden. Het is niet makkelijk om voor zes à acht mensen te koken, terwijl je ook nog op hun andere zorgbehoeften moet letten. Daarom zijn wij kooklessen gaan geven aan verzorgenden in kleinschalige woonvoorzieningen. Maar nog veel belangrijker is dat de ROC´s kooklessen in hun curriculum voor verzorgenden gaan opnemen. Zo leren zij niet alleen dat koken erbij hoort, maar zij leren ook de gerechten te maken die ouderen lekker vinden, zoals een gehaktbal en verse boontjes.”