De gevolgen en preventie van alcoholmisbruik

Alcoholmisbruik neemt toe in onze samenleving. Ruim één miljoen Nederlanders zijn probleemdrinkers. Driehonderdduizend mensen hebben daadwerkelijk een alcoholverslaving.

Waarom zoeken zo weinig verslaafden hulp?

Slechts dertigduizend van de alcoholverslaafden zoekt jaarlijks hulp om er vanaf te komen. “Dit geringe aantal laat zien hoe tolerant we tegenover alcohol staan”, zegt Rob Bovens, senior wetenschappelijk medewerker bij het Trimbos-instituut. “Bijna een derde van de artsen (h)erkent het alcoholprobleem van de patiënt niet. Een huisarts die zelf 1 à 2 glazen per dag drinkt, ziet minder snel een probleem als zijn patiënt dit ook doet, ook al heeft de patiënt er last van.”

Hulp van anderen is nodig omdat de alcoholverslaafde niet zelf aan de bel zal trekken. Bovens: “Alcohol maakt je hersenen ziek waardoor deze je juist sturen naar meer drinken en niet naar een oplossing. Het enige wat een alcoholist niet kwijt wil, is zijn vriend, de fles.”

De gevolgen van alcoholmisbruik

Alcoholmisbruik heeft ernstige economische gevolgen, geld dat voornamelijk op gaat aan ziekteverzuim. Het hoge bedrag geeft niet weer hoe dramatisch de gevolgen voor het individu kunnen zijn, zegt Bovens: “De studieprestaties van jongeren kunnen afnemen. Er kunnen relationele problemen ontstaan. Familie en vrienden laten je in de steek waardoor je vereenzaamt. Uiteindelijk raken je lever en hersenen aangetast. Zolang de beginstadia van alcoholverslaving niet opvallen omdat we allemaal meer dan de geadviseerde 1 à 2 glazen per dag drinken, komt hulp pas laat.”

Minder rokers in Nederland

In tegenstelling tot het alcoholgebruik neemt het tabaksgebruik juist af. “We zien roken steeds meer als abnormaal gedrag”, zegt Trimbos-onderzoeker Daan van der Gouwe. “De samenleving verdreef het roken succesvol uit treinen, openbare gebouwen, de werkplek en de horeca. Tabaksreclame is verboden terwijl roken steeds duurder wordt. Al deze maatregelen zorgen ervoor dat je meer en meer moeite moet doen om te roken. Toen ik jong was, was het doodnormaal dat de sigaretten op feestjes voor het grijpen lagen. Nu steekt niemand, zonder het te vragen, een sigaret in andermans huis op.”

Wat is goede alcoholpreventie?

Wat kan de alcoholpreventie leren van de zo succesvolle campagnes tegen roken? Bovens: “We moeten het alcoholgebruik in niet voor de hand liggende situaties moeilijk maken. Ban alcohol uit op het werk, ook bij recepties en vrijdagmiddagborrels. Verkoop alcohol alleen via slijters zodat het kopen van alcohol minder laagdrempelig wordt en meer een bewuste keuze.”

Ook ouders kunnen het gebruik van alcohol terugdringen. Bovens: “Tot een paar jaar geleden vonden ouders het normaal dat hun kinderen vanaf hun twaalfde hun eerste glas dronken. Daarom voeren we campagnes, vooral gericht op ouders, en verhoogden we de leeftijdsgrens voor het kopen van alcohol. We weten dat de kans op alcoholmisbruik sterk afneemt naarmate iemand later zijn eerste glas drinkt. Ouders die hun kind tot zijn achttiende streng elk glas alcohol onthouden, doen het dus goed.”

Alcoholmisbruik tegengaan

Het tegengaan van alcoholmisbruik blijft belangrijk. “Of de afname van het aantal rokers doorzet weet ik niet”, zegt van der Gouwe. “Wellicht dat uniforme, kleurloze verpakkingen die niet meer in het zicht liggen, nog helpen. Uiteindelijk zal het aantal rokers stabiliseren.” Het bestrijden van alcoholmisbruik levert meer winst op.

Bovens: “We drinken per dag even veel als voor de industriële revolutie, toen mensen bier dronken bij gebrek aan schoon water. Nu is vooral onze welvaart, de beschikbaarheid van tijd en geld, ook bij kinderen, de belangrijkste oorzaak.” Het is hoog tijd voor een ontmoedigingsbeleid ten aanzien van alcohol. Pas als we drinken minder accepteren, komt alcoholmisbruik eerder in beeld en krijgen probleemdrinkers sneller hulp.

Het verschil tussen nicotine en alcohol

Nicotine en alcohol verschillen nogal als het om hun verslavende werking gaat. Van der Gouwe: “Nicotine bereikt na de eerste trek binnen tien seconden je hersenen en doet daar zijn verslavende werk. Tien minuten na de laatste trek is de nicotine uit je lichaam en beginnen de ontwenningsverschijnselen, je krijgt weer zin in een sigaret.

Alcohol begint pas na tien minuten te werken, je kunt dus zonder probleem in één keer een fles wodka naar binnen gieten. Daarna beginnen de problemen die zelfs tot coma kunnen leiden.” Bovens: “Alcoholverslaving komt ook langzamer. Pas na gemiddeld zeven jaar stevig doordrinken, raak je verslaafd. Maar, aangezien we drinken in Nederland zo accepteren, stijgt de kans dat mensen alcoholverslaafd raken. We grijpen immers niet in als iemand voor de zoveelste keer met een kater op zijn werk komt.”