Weinig begrip voor mensen met het syndroom van Korsakov

Marco loopt ernstig verward rond in het winkelcentrum van zijn woonwijk. Voor velen die er winkelen en werken is hij een bekend gezicht, ‘de alcoholverslaafde met verwarde praatjes’. Ze realiseren zich echter niet wat er schuil is gegaan achter zijn situatie. Gebukt onder vooroordelen wordt hij duidelijk zichtbaar zwaar vermagerd en verwaarloosd gepasseerd. Het is de dagelijkse praktijk en keiharde realiteit voor Korsakov-patiënten. Velen krijgen mede door het gebrek aan een sociaal vangnet en de onwetendheid van de buitenwereld niet de specialistische zorg die ze nodig hebben.

Wat is het syndroom van Korsakov?

Het syndroom van Korsakov is een hersenbeschadiging veroorzaakt door een gebrek aan vitamine B1, legt Nickie van der Wulp, directeur van het Kenniscentrum Korsakov uit. In de westerse landen waaronder Nederland komt de aandoening vooral voor in combinatie met zwaar alcoholgebruik. Op het moment dat je veel alcohol drinkt en weinig voeding binnenkrijgt, is de kans op een tekort groter. Vitamine B1 wordt in combinatie met alcoholgebruik namelijk minder goed opgenomen.

Zodra mensen de kritische ondergrens van vitamine B1-tekort bereiken is dit levensbedreigend. Dan kunnen er twee scenario’s optreden; wordt er geen actie ondernomen, komt iemand te overlijden.
In het andere scenario loopt iemand hersenbeschadiging op en dan spreek je van het syndroom van Korsakov.

In sommige gevallen wordt Korsakov voorafgegaan door de ziekte van Wernicke. Dit is een neurologische aandoening die acuut ontstaat en eveneens het gevolg is van een tekort aan vitamine B1, bijvoorbeeld door jarenlang alcoholgebruik en een slecht voedingspatroon. Kenmerken waar een patiënt mee te maken heeft zijn:

• Verwardheid en hallucinaties
• Evenwichtsstoornissen
• Oogspierverlammingen

Geheugenstoornissen, problemen met plannen en ondernemen van activiteiten

Volgens Van der Wulp zijn er bij mensen met Korsakov twee hele grote problemen. Ze hebben te maken met geheugenproblemen en daarnaast executieve functiestoornissen. De laatstgenoemde heeft te maken met de functies in het brein die zorgen voor bijvoorbeeld planmatig denken.

In de praktijk is deze groep heel apathisch en is zonder aansturing niet in staat om activiteiten te plannen. In veel gevallen hangen ze dan rond of liggen de halve dag in bed. Door de geheugenstoornissen treedt bij de groep ook vaak faalangst op en hebben ze zelf geen inzicht in de ziekte die ze hebben.

Wat heeft iemand met Korsakov nodig?

Van der Wulp: “Allereerst is de voorwaarde om een juiste diagnose te stellen alcoholonthouding. Hier gaat tijd overheen en lukt vaak alleen door iemand op te nemen in een gespecialiseerde zorginstelling of ggz-kliniek. Als door de alcoholonthouding na minimaal 6 weken een patiënt vervolgens stabiel is, kan daadwerkelijk onderzocht worden of iemand Korsakov heeft.” Patiënten met het syndroom van Korsakov kunnen niet genezen, maar de problematiek en gezondheidstoestand van patiënten kan behoorlijk verbeteren met goede behandeling en zorg. Diverse instellingen zijn hierin gespecialiseerd. De zorg die zij bieden zit doorgaans in het bieden van structuur en begeleiden bij de uitvoering van dagelijkse activiteiten.

Veel vooroordelen over Korsakov

Een aantal zaken dragen bij aan het (negatieve) algemene beeld dat mensen hebben bij Korsakov.
Ten eerste heerst er nog altijd een taboe op alcoholverslaving. Er wordt al gauw gedacht dat iemand geen zelfcontrole heeft op het moment dat deze persoon teveel drinkt. Maar hierbij vergeten mensen vaak dat alcohol een vrij verkrijgbaar middel met een verslavende werking is, en sommigen zijn daar minder goed tegen bestand.

Een tweede punt is dat Korsakov vaak lacherig wordt weggezet volgens van der Wulp. Een voorbeeld van opmerkingen die je dan hoort is; “Pas op dat je niet teveel drinkt anders krijg je straks Korsakov en vergeet je alles”. Dit terwijl de aandoening veel complexer is dan alleen geheugenproblemen.

Tot slot is er erg weinig begrip voor deze groep. Als je kijkt naar hun netwerk, is het contact met naasten deels of volledig verbroken. Daarnaast heeft deze groep te maken met het stigma zelf verantwoordelijk te zijn voor de situatie waarin zij zich bevinden. Het is de eigen keuze geweest om naar de alcohol te grijpen, wordt gedacht. Dit terwijl de aanleiding voor alcoholgebruik uiteenlopend is en deze mensen met specialistische zorg een verbeterde kwaliteit van leven kunnen hebben.