Mensen met spataderen weer op de been krijgen

De behandeling van spataderen wordt nog vaak als een cosmetische ingreep gezien. Spataderen ontstaan sluipend, geven soms weinig problemen maar kunnen wel degelijk serieuze klachten veroorzaken wanneer behandeling uitblijft. Op tijd de juiste diagnose stellen en mensen bewustmaken van de mogelijke consequenties is daarom belangrijk. Het Nederlandse Huisartsengenootschap (NHG) omschrijft spataderen als ‘uitgezette, meestal gekronkelde aderen met insufficiënte kleppen en een abnormale, retrogade bloedstroom’. Dat wil zeggen, aderen waarin de kleppen niet voldoende werken waardoor het bloed in tegengestelde richting kan stromen. Hierdoor worden afvalstoffen niet afgevoerd en neemt de druk in de aderen toe.

Klachten en gevolgen van spataderen

“Het gaat om een veneuze ziekte, waarbij een ophoping van afvalstoffen in de benen ontstaat”, aldus Menno Gaastra, woordvoerder van de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV). Door de mogelijk ernstige consequenties is het van belang spataderen wel degelijk als serieuze kwaal te zien, vindt hij. Volgens de richtlijnen van het NHG is het belangrijk om onderscheid te maken tussen spataderen zonder klachten en spataderen waarbij wel klachten ontstaan. Als die er zijn, gaat het doorgaans om jeuk, een zwaar, vermoeid gevoel of pijn en kramp in de benen. Spataderen kunnen eczeem of verkleuring van de huid veroorzaken. Door verminderde terugstroom van het bloed vanuit de benen naar het hart kunnen de benen vocht vasthouden, oedeem genoemd. Doordat afvalstoffen niet worden weggevoerd, krijgt de huid minder bouwstoffen binnen en kan een ‘open been’ ontstaan, ofwel een wond die niet geneest.

Lees ook: Spataderen verdienen meer aandacht

Voorkomen of behandelen

“Spataderen zijn voor een groot deel aanleg”, vertelt Gaastra. Desondanks kan staand werk, net als zwangerschap, een negatieve invloed hebben. In die gevallen kan het dragen van elastische kousen helpen. Wel op maat gemaakt, met verwijzing van de huisarts, raadt Gaastra aan. Deze worden door de meeste verzekeringen vergoed. Mensen die overdag last hebben van vermoeide benen en ’s nachts van kramp, maar verder (nog) geen ernstige klachten ervaren, doen er goed aan deze mogelijkheid te onderzoeken.

In een verder gevorderd stadium zijn verschillende behandelingen mogelijk. Huisartsen dienen op dat moment door te verwijzen voor een invasieve behandeling, stelt het NHG. Om de afvalstoffen weer te laten afvoeren, moeten spataderen die niet goed werken uitgeschakeld worden, legt Gaastra uit. Sommige spataderen kunnen ‘dichtgeplakt’ worden. Er wordt dan een chemische vloeistof in de aderen gespoten waardoor deze als het ware verlijmen. Spataderen kunnen ook operatief verwijderd worden, maar dit gebeurt tegenwoordig niet vaak meer. Meest voorkomende behandeling is het door middel van laser, stoom of elektromagnetische straling verwarmen en dichtschroeien van de ader, waardoor die uiteindelijk verschrompelt en de afvalstoffen alsnog opgeruimd kunnen worden. Om elke patiënt de meest geschikte behandeling te kunnen bieden, moeten klinieken en ziekenhuizen de benodigde kennis en kunde én de juiste technische apparatuur in huis hebben. Volgens Gaastra ontbreekt het hier in sommige instellingen nog wel eens aan. Daarom heeft patiëntenvereniging de Hart & Vaatgroep een keurmerk opgesteld dat aan klinieken kan worden gegeven.

Gedeelde verantwoordelijkheid

Voordat tot behandeling overgegaan kan worden, is een goede diagnose essentieel. Misschien een open deur, maar volgens Gaastra niet altijd vanzelfsprekend. Een voorbeeld is het open been, dat vaak maandenlang verpleegd wordt zonder naar de oorzaak te kijken. Zinloos, zegt Gaastra. Hieraan kunnen spataderen ten grondslag liggen, maar er zijn legio andere mogelijke oorzaken aan te wijzen – zelfs huidkanker. Voor die juiste diagnose is laagdrempelig contact tussen huisarts en dermatoloog onontbeerlijk. Ook goed contact met de zorgverzekeraar speelt hierbij een rol.

Veel behandelingen werden lange tijd niet vergoed en daarnaast worden huisartsen om financiële redenen geprikkeld niet te snel door te verwijzen. Hier hebben volgens Gaastra veel mensen last van gehad. “De groep mensen met klachten moet gewoon goed behandeld worden.” Een snelle diagnose kan daaraan bijdragen, veel ongemak voorkomen en uiteindelijk ook een kostenbesparing opleveren. Belangrijke opmerking hierbij is dat spataderen vaak niet op hun uiterlijk beoordeeld kunnen worden. Om zeker te zijn van de ernst van de situatie is echo-onderzoek nodig en dat kan de huisarts simpelweg niet uitvoeren. Inmiddels lopen gesprekken tussen dermatologen en zorgverzekeraars en wordt er gewerkt aan landelijke afspraken tussen huisartsen en dermatologen om dit probleem te tackelen.