Zorg van nu draait steeds meer om betrokken cliënt

In de zorg komt steeds meer aandacht voor de cliënt en diens wensen. Waar vroeger de zorg bol stond van de regels, draait zorg tegenwoordig in toenemende mate om de relatie (met de cliënt) en minder om de regels (het systeem). Dit heeft grote gevolgen voor de zorg die wordt aangeboden.

In de langdurende zorg, zoals de gehandicapten- en de verpleeghuiszorg, worden cliënten steeds vaker betrokken bij hun zorg. Volgens Henk Nies, bestuurder van Vilans, kenniscentrum voor langdurende zorg en hoogleraar Organisatie en beleid van zorg aan de Vrije Universiteit, komt dit voort uit een algemene trend die zichtbaar is in de maatschappij. “Mensen willen meer zeggenschap en krijgen dit ook. Dit gebeurt overal in de samenleving, en dus ook in de zorg.”

Het individu

Het betrekken van cliënten begint bij het aangaan van een gesprek met de cliënt, diens familie en netwerk. Tijdens dit gesprek wordt besproken hoe het leven van die persoon eruitziet en hoe de zorg afgestemd kan worden op diens wensen. “Heeft iemand bijvoorbeeld kinderen in de buurt, gaat iemand graag naar buiten of zit iemand liever op de bank met een boek? De voorkeuren van een cliënt hebben grote gevolgen voor diens zorg”, vertelt Marthijn Laterveer, coördinator van LOC Zeggenschap in Zorg.

Het kan moeilijk zijn om mensen met een ernstig verstandelijke of meervoudige beperking of dementie te betrekken bij hun eigen zorg, geeft Nies toe. Toch is het zeker wel mogelijk om hen te vragen naar hun voorkeuren, al moet dit dan wel gedaan worden in hun taal of begrippen. Er hoeven volgens hem niet altijd eindeloos gesprekken gevoerd te worden om voorkeuren te achterhalen; je kunt het ook vaak zien of voelen. Door dingen uit te proberen, kan ontdekt worden of cliënten positief of negatief reageren op bepaalde dingen.

Bestuurlijke beslissingen

De inbreng van cliënten in de zorg is belangrijk, want het raakt hun eigen leven. Toch is Nies van mening dat cliënten niet altijd bij alle beslissingen betrokken moeten worden. Soms draait het om het plaatsen van de juiste mensen op de juiste plek. Een voorbeeld hiervan zijn cliëntenraden die mee mogen beslissen op het bestuurlijk niveau. Door invloed uit te oefenen op de organisatie van een zorginstelling kunnen deze raden ervoor zorgen dat het voor cliënten mogelijk is om dagelijks beslissingen te nemen, zoals een keuze wat betreft eten.

Uitdagingen

Er wordt niet overal direct enthousiast gereageerd op de veranderingen die de zorgtrend met zich meebrengt, zegt Laterveer. Zo zijn er zorgverleners die gewend zijn om op een bepaalde manier te werken, die het gevoel hebben dat als ze een protocol volgen dat ze het goed doen. Ook voor families kan meer zeggenschap niet altijd makkelijk zijn. Zij zijn het niet altijd met elkaar eens, soms zelfs tot ruzie aan toe. Laterveer: “Een focus op de relatie en niet op de regels is niet makkelijk. Het is keihard werken, maar wel nodig om echt te doen wat cliënten, naasten en zorgverleners belangrijk vinden.”

Zorgorganisaties moeten ervoor zorgen dat zij met de diversiteit aan cliënten uit de voeten kunnen. Daarbij moet men de reglementen durven loslaten en echt met elkaar het gesprek aangaan over wat voor een cliënt de beste oplossing is, aldus Laterveer. Daarnaast is het van belang dat cliënten en familieleden zich verantwoordelijk voelen voor de gemaakte keuzen, ook als achteraf bleek dat die keuze niet de juiste was. Het systeem moet op haar beurt de ruimte om te kunnen kiezen mogelijk maken. “Zodat iedereen de verantwoordelijkheid kan nemen voor zijn of haar eigen gezondheid en welbevinden, voor zover hij of zij daartoe in staat is”, concludeert Nies.

Dit artikel is verschenen in het magazine Mijn Gezondheidsgids – editie 1.