Contextueel behandelen goed voor gezin én hulpverlener

Bijna twee miljoen Nederlanders lijden aan een psychische aandoening, zoals een persoonlijkheidsstoornis of depressie. Kinderen van ouders met psychische problemen hebben een verhoogd risico om zelf ook problemen te ontwikkelen, maar andersom kan zwangerschap en de zorg voor kinderen de problemen van ouders doen verergeren. Gelukkig is dat geen wetmatigheid en gaat het vaak goed. Toch maken veel ouders zich zorgen over het effect van hun eigen problemen op hun kinderen, vertellen Hanna Stolper (Klinisch Psycholoog bij Jeugd ggz) en René Kortrijk (Klinisch Psycholoog bij Dimence volwassenen).

Hoe komt het dat een psychiatrisch probleem van een ouder voor ontwikkelingsproblemen kan zorgen bij een kind?

Kortrijk: “In de ontwikkeling van het ‘zelf’ van een jong kind is het van belang dat het zich voldoende begrepen voelt door opvoeders en het zichzelf gaat vinden in hun reacties. Maar soms kampt een van de ouders met psychische problemen die het bemoeilijken om de emoties juist in te schatten en afgestemd op het kind te reageren. De ouder wordt bijvoorbeeld boos, terwijl het kind angstig is. Op de lange termijn kan het kind daardoor moeite hebben om de eigen gevoelens te hanteren. Daarnaast spelen biologische factoren en de sociale omgeving een rol. Dit alles kan er voor zorgen dat psychiatrische stoornissen van de ene op de andere generatie worden overgedragen.”

Welke gevolgen kan dit hebben voor een kind?

Kortrijk: “Er kunnen problemen ontstaan in het ‘mentaliserend vermogen’, oftewel de vaardigheid om jezelf en anderen met het hoofd én het hart te begrijpen. Als dit voldoende ontwikkeld is, kan iemand zichzelf van buitenaf bekijken en anderen juist van binnenin. Om een praktisch voorbeeld te geven: als ik plotseling een vergadering uitloop met mijn telefoon, is het fijn als mijn collega’s bedenken dat ik waarschijnlijk met spoed moet bellen. Bij onvoldoende mentaliserend vermogen zou iemand het op zichzelf kunnen betrekken en daar boos of angstig van worden. Het leidt in feite tot allerlei sociale problemen.”

Stolper: “Dit vermogen ontwikkelt zich al op jonge leeftijd, onder meer in de relatie met de ouders. Is die relatie langdurig verstoord als gevolg van psychische problematiek, dan kost het iemand veel moeite om die vaardigheid gedurende het leven alsnog eigen te maken. Het is daarom belangrijk om ouders met psychische problemen al vanaf de zwangerschap te ondersteunen.”

Wat is de rol van de hulpverleners?

Stolper: “We hebben gemerkt dat therapie het meest effectief is als we ouders en kind niet afzonderlijk behandelen, maar in samenhang met het gezin en de context waarin zij leven. We slaan een brug tussen de GGZ voor volwassenen en jeugd. In onze behandeling is er aandacht voor de psychische stoornis, het ouderschap, de ontwikkeling van het kind en de ouderkindrelatie. Daarbij hebben we ook oog voor eventuele maatschappelijke problemen zoals armoede en huisvesting, omdat we weten dat dit een grote impact heeft op het gezinsfunctioneren. Niet alleen blijkt onze methode gezinnen enorm te helpen, ook behandelaren zijn erg te spreken over deze werkwijze. Zij leren buiten de eigen behandelkamer te kijken, oog te hebben voor de context én de maatschappelijke problemen van de cliënt. En gaandeweg voorzien medewerkers van Jeugd ggz en Dimence elkaar voortdurend van nieuwe kennis en inzichten.”

Kortrijk: “Beide organisaties willen het beste halen uit elke medewerker en investeren veel in opleidingen. Contextueel Behandelen Jeugd en Volwassenen is ontstaan op de werkvloer en dat toont aan dat binnen Jeugd ggz en Dimence veel ruimte is voor eigen initiatief. Maar de behandelmethode is nog niet af en dus is er nog volop ruimte voor inzichten van huidige én nieuwe medewerkers.”

Meer informatie?
www.werkenbijjeugdggz.nl
www.werkenbijdimence.nl