De rol van biomarkers bij longkanker

De afgelopen tien jaar zijn recente behandelingen voor longkanker snel belangrijk geworden. We hebben het dan over immuuntherapie en doelgerichte therapie. Onderzoek van een biopt in het laboratorium speelt bij deze ontwikkeling een grote rol. Patholoog Daniëlle Cohen legt het uit.

Wat zijn biomarkers?

Onder de microscoop ziet elke tumor er anders uit. Deze onderlinge verschillen tussen tumoren zijn meetbaar, soms alleen door te kijken, en soms door letterlijk dieper te kijken – bijvoorbeeld in het DNA van de tumor. Deze meetbare factoren noemen we biomarkers. Ook bij longkanker is dit geval. Dr. Cohen: “In tumorweefsel, vaak afkomstig van een biopt, kijken we niet alleen naar hoe de tumor eruit ziet, maar bepalen we met behulp van deze biomarkers wat de kans is dat deze tumor zal gaan reageren op bepaalde soorten therapie. Deze informatie is essentieel voor het maken van een behandelplan voor elke individuele patiënt.”

De rol van biomarkers in de diagnostiek van longkanker

“Een biopt of punctie is in veel gevallen een belangrijk onderdeel van de diagnose ‘longkanker’”, vertelt dr. Cohen. “Wanneer een patiënt metastasen, uitzaaiingen heeft, iets wat helaas bij longkanker vaak voorkomt, onderzoeken we het DNA van de kankercellen. Vaak zijn hier veranderingen, ofwel mutaties in te vinden. Sommige mutaties zorgen voor ontregeling van bepaalde genen; deze gemuteerde genen veroorzaken dan ongeremde groei, waardoor een tumor kan ontstaan. Een bekende mutatie in longkanker is EGFR: als in dat specifieke gen een mutatie zit, wordt de tumorgroei door dat gen gedreven. Medicijnen die zich heel gericht op dit gen focussen, door verdere groei via die route te blokkeren, noemen we ‘doelgerichte therapie’. Naast EGFR zijn er steeds meer vergelijkbare genen bekend waar doelgerichte behandelingen voor beschikbaar zijn, en DNA-onderzoek speelt dan ook een steeds grotere rol.’’

Naast DNA, werd duidelijk dat het immuunsysteem een belangrijke rol speelt bij longkanker. Normaal gesproken ruimt het immuunsysteem lichaamsvreemde en kankercellen op, maar bij een deel van de longkankersoorten is het zo dat de kankercellen zich voor het immuunsysteem weten te verstoppen. “Dat doen ze met het eiwit PD-L1, een soort onzichtbaarheidsmantel voor de kankercellen. Dankzij immuuntherapie kun je de onzichtbaarheidsmantel als het ware van de kankercellen verwijderen, waardoor de tumorcellen weer zichtbaar worden voor het immuunsysteem en gedood kunnen worden.”

“DNA-analyse voor doelgerichte therapie en PD-L1 voor immuuntherapie zijn momenteel de belangrijkste biomarkers. Op alle biopten van mensen met uitgezaaide longkanker doen we tegenwoordig DNA-analyse en de PD-L1-test. De laatste vijf jaar is dat standaard geworden, een kleine revolutie.” Helaas zijn er toch nog veel patiënten waarbij geen aangrijpingspunt voor doelgerichte therapie wordt gevonden, en is immuuntherapie niet bij alle patiënten succesvol. Er is nog veel werk te doen om meer en betere biomarkers te vinden.

Het belang van een goed biopt

Een biopt is een stukje weefsel of een aantal cellen van de tumor of een uitzaaiing. De longarts verkrijgt dit door een punctie met behulp van echografie, CT-scan of bronchoscopie. Dr. Cohen: “Als pathologen willen we graag zo veel mogelijk materiaal hebben, om het onderzoek en de resultaten zo goed mogelijk uit te kunnen voeren. Er is een minimum van 100 cellen, en zelfs dat is heel weinig. Hoewel we met heel weinig cellen uit de voeten kunnen geldt wel: hoe meer weefsel we hebben, hoe beter de kans van slagen van het onderzoek en daarmee de kans op het vinden van een aangrijpingspunt voor doelgerichte- of immunotherapie.”

Biomarkers in de toekomst

Het DNA wordt steeds verder ontrafeld en er worden steeds meer genen gevonden waar een behandeling tegen is. Dr. Cohen: “Het zijn kleine groepjes van patiënten met een bepaalde genetische mutatie. Als pathologen kijken we daarom naar steeds meer genen. Nog niet voor alle mutaties is een therapie, vaak wel in ontwikkeling in studies. Soms kan de longarts een patiënt dan toch enig perspectief bieden. Voor 10 tot 20 procent van de bekende mutaties is nu een behandeling.”

“In bepaalde expertisecentra wordt gewerkt met Whole Genome Sequencing, waarbij álle genen in het DNA worden gecontroleerd op mutaties. Dat betekent dat we steeds meer mutaties zullen vinden en dat er steeds meer behandelingen komen voor specifieke genen in tumorcellen”, kijkt dr. Cohen vooruit. Verder ziet zij een ontwikkeling voor meer soorten immuuntherapie. “Nu is er voornamelijk immuuntherapie gericht op PD-L1, maar kankercellen gebruiken meer manieren om het immuunsysteem te ontduiken. Naarmate we die manieren ontrafelen, kunnen we ook daarvoor immuuntherapieën ontwikkelen. Ook kunnen en moeten we biomarkers om patiënten te identificeren die goed zullen reageren op PD-L1-gerichte therapie nog verder verbeteren, dus onderzoek blijft op alle fronten nodig.”

Dit artikel is financieel mogelijk gemaakt door MSD. De hierin besproken meningen en ervaringen zijn afkomstig van de geïnterviewde personen, MSD heeft geen invloed op de inhoud gehad. April 2021 – NL-NON-01154