Alfa-mannosidose

Dr. Margreet Wagenmakers, internist-endocrinoloog in het Erasmus MC te Rotterdam, geeft antwoord op de belangrijkste vragen over alfa-mannosidose.

Wat is alfa-mannosidose?

“Alfa-mannosidose is een zeldzame stofwisselingsziekte, de schatting is dat minder dan 1 op de 1 miljoen mensen in Nederland de ziekte heeft. De ziekte is erfelijk, autosomaal recessief, wat betekent dat je van beide ouders een fout in hetzelfde gen moet erven om de ziekte te krijgen. Het gaat om een fout in één gen, het MAN2B1-gen, waardoor er een tekort aan of minder functionerend enzym ontstaat. Dit enzym heet alfa-mannosidase en is belangrijk in de afbraak van bepaalde glycoproteïnen, dit zijn eiwitten met suikerketens. Bij alfa-mannosidose worden deze suikerketens (oligosacchariden) niet, of niet goed, afgebroken in de lysosomen en ze stapelen zich op. De lysosomen zijn als het ware de afvalverwerkingsfabrieken in ons lichaam en ze zitten in elke cel.”

Wat voor problemen ontstaan hierdoor?

“Door de stapeling van niet goed afgebroken eiwitten ontstaan problemen in alle weefsels in ons lichaam, maar vooral in het zenuwstelsel inclusief de hersenfunctie, en botten, waar het voor ernstige skeletafwijkingen kan zorgen. De wetenschap onderscheidt een ernstige en minder ernstige variant van alfa-mannosidose. Maar het ziektebeeld is eigenlijk meer een uitgebreide waaier variërend van zeer ernstig tot mild aangedane patiënten en alles er tussenin. De allerergste variant is extreem zeldzaam en kinderen die met deze variant worden geboren hebben al direct zeer ernstige skeletafwijkingen en grote problemen met de hersenfunctie. Deze kinderen overlijden erg jong. Het merendeel van de patiënten in de expertisecentra valt meestal in de matig-ernstige tot milde groep, maar ook binnen deze groep zijn er grote verschillen in symptomen en ernst van de ziekte.”

Wat zijn de meest kenmerkende symptomen?

“In een opsomming:

• gehoorverlies
• aantasting van de hersenen, leidend tot een ernstige vertraging in de ontwikkeling, een vorm van dementie op jonge leeftijd, of bij een mildere vorm een lichte cognitieve achterstand
• psychische klachten, met psychoses die lastig te behandelen zijn
• ataxie, problemen met bewegen
• ernstige infecties of vaak infecties
• een vergrote lever en milt
• grove gelaatstrekken
• gewrichtsafwijkingen
• auto-immuunziektes

Alfa-mannosidose is een progressieve ziekte, de klachten nemen toe naarmate de patiënt ouder wordt. De symptomen kunnen sterk per patiënt verschillen. Dat komt deels door de restactiviteit van het enzym. Is de werking verminderd, of werkt het helemaal niet meer? Er kunnen zelfs grote verschillen zijn tussen twee broers met dezelfde mutatie. We kunnen dit niet goed verklaren.”

Waarom is een vroege diagnose van alfa-mannosidose belangrijk?

“De diagnose wordt gesteld door het meten van oligosacchariden in de urine, het meten van de enzymactiviteit door bloedonderzoek en/of een huidbiopt en een DNA-test. Bij mensen met een milde vorm van alfa-mannosidose wordt bij klachten niet altijd aan de ziekte gedacht. Toch is het belangrijk om de ziekte tijdig vast te stellen, omdat de patiënt anders mogelijk op een verkeerde manier behandeld wordt. Een vroege diagnose is belangrijk zodat specialisten erop kunnen acteren om de kwaliteit van leven van de patiënt zo goed mogelijk te kunnen waarborgen. Ten slotte is het goed om te weten dat het om een erfelijke ziekte gaat, bijvoorbeeld voor ouders of broers of zussen van de patiënt met een kinderwens. Zij hoeven de ziekte zelf niet te hebben, maar kunnen wel drager zijn.”

Hoe werken specialisten samen rondom een patiënt?

“We werken met multidisciplinaire poliklinieken, waarbij een kinderarts of internist, gespecialiseerd in stofwisselingsziekten, en neuroloog, samenwerken met eventueel nog een arts voor verstandelijk gehandicapten, een othopeed, cardioloog, KNO-arts of longarts. We kunnen zo samen de klachten bekijken, waar problemen spelen en waar de patiënt de meeste behoefte aan heeft. Een gespecialiseerd verpleegkundige richt zich iets meer op het psychosociale deel. We proberen mensen bijvoorbeeld bij het regelen van arbeidsongeschiktheid te ondersteunen. Of lokale zorgverleners zoals een fysiotherapeut of psychiater goed voor te lichten.”

Kunnen patiënten of hun naasten zelf ook iets doen?

“Beweging is altijd goed, rekening houdend met de beperkingen. Gezond eten en overgewicht voorkomen helpt wel, zeker als je problemen met je gewrichten hebt.”

Hoe kan de kwaliteit van leven van mensen met alfa-mannosidose worden verbeterd?

“Er is nu erg weinig informatie voor patiënten. Dat kan verbeterd worden. Een internationale patiëntenvereniging zou daarbij kunnen helpen, die is er nu nog niet. Dat is ook belangrijk voor ouders en naasten van patiënten.”

Dit interview is financieel mogelijk gemaakt door Chiesi. De hierin besproken meningen en ervaringen zijn afkomstig van de geïnterviewde persoon. PM-2024-12131