Spataderen zijn niet altijd ongevaarlijk

Spataderen (varices) zijn een afwijking aan de vaten. Deze verwijde aders in de benen ontstaan doordat kleppen in de aders niet goed sluiten. Levensbedreigend zijn ze niet, maar ze vormen meer dan een cosmetisch luxeprobleem.

“Je hebt ook medisch geïndiceerde spataderen”, vertelt Annemarie Auwerda, beleidsadviseur van patiëntenorganisatie De Hart&Vaatgroep. “Die zijn schadelijk voor de gezondheid, daarom wordt behandeling vergoed door zorgverzekeraars. Terecht, bij ons melden zich mensen met open benen of enorme pijn die niet of nauwelijks kunnen lopen vanwege spataderen. Tijdig onderzoek is belangrijk, plus een zorgvuldig opgezet behandelplan.”

Hoe ontstaan spataderen?

Spataderen ontstaan doordat aders in de benen zich verwijden. De meeste aders in ons lichaam vervoeren zuurstofarm bloed terug naar de longen. In de benen moet het bloed echter tegen de zwaartekracht in omhoog worden gestuwd. De spieren in het been die rond de bloedvaten liggen, drukken daarom na beweging de aderen dicht en pompen zo het bloed richting het hart. De kleppen in gezonde aders voorkomen terugstroming, maar in verwijde aders stagneert het bloed; de druk op de vaatwand neemt toe waardoor de ader verder uitrekt. Kleppen sluiten niet meer goed en zo versterkt het probleem zichzelf: aders ontwikkelen zich tot spataderen.

Diverse risicofactoren

Therese Dulfer, voorlichter bij de Hartstichting vult aan: “Maar soms begint het probleem bij de kleppen: door een aangeboren afwijking zoals het ontbreken van kleppen of een ziekte als een trombosebeen.” Aanleg speelt volgens haar een rol bij het ontwikkelen van spataderen – het zit in de familie – maar ook ouderdom en hormonen beïnvloeden de elasticiteit van de vaatwand. “Zwangerschap is een extra risicofactor vanwege de invloed van hormonen en een minder goede terugstroom van bloed naar het hart door druk van de groeiende baarmoeder. Weinig beweging is sowieso een risicofactor zoals lang stil liggen na ziekte, een zittend beroep of juist langdurig staan”, aldus Dulfer.

Wanneer zijn spataderen gevaarlijk?

De kleine verwijde adertjes net onder de huid zijn weliswaar niet fraai, maar ze geven geen klachten. Dat ligt anders bij de twee grote oppervlakkige stamaderen in onze benen, de vena saphena magna (VSM) en vena saphena parva (VSP). Deze snelwegen van onze bloedsomloop worden door verbindingsaderen met het diepe adersysteem verbonden.

De VSM, VSP en de verbindingsaderen kunnen zich door slecht werkende kleppen ontwikkelen tot spataderen. Klachten als lome of juist rusteloze benen en jeuk komen voor bij beginnende spataderen; soms veroorzaken ze pijn of gaan bloeden. Als de terugstroom van het bloed naar het hart niet meer voldoende is, ontstaan bruine verkleuringen, eczeem, zwellingen rond enkels of onderbeen (oedeem) en ontstekingen. Bij te late herkenning of behandeling kan dit leiden tot een open been, met wonden die niet genezen.

De behandelmogelijkheden

“Neem klachten daarom serieus”, waarschuwt Therese Dulfer. “Er zijn meerdere onderzoeksmethodes om spataderen goed in beeld te krijgen, zoals een duplexonderzoek: een combinatie van echografie met ultrageluidsgolven. Spataderen kunnen op verschillende manieren behandeld worden. Er zijn de operatieve behandelingen; onder andere met laser of hitte door radiofrequente golf, door ze chirurgisch te verwijderen – strippen – of met echosclerose oftewel dichtspuiten met foam of vloeistof. Afhankelijk van de klachten en de eigen voorkeur wordt de meest geschikte behandeling gekozen.”

Minder bekend maar doorgaan minstens zo effectief is spatadertherapie. Deze therapeutische behandelingsmethode is gericht op het verbeteren van de doorbloedingsproblemen die leiden tot spataderen. Met de therapie wordt het zelfherstellend vermogen van het lichaam gestimuleerd, waardoor klachten afnemen of verdwijnen. Operatieve ingrepen kunnen worden beperkt of uitgesteld. Een behandeling bestaat uit massages, het doen van oefeningen om de doorbloeding te bevorderen en advies over aanpassingen van de leefstijl.