Schone lucht is essentieel voor de gezondheid

Luchtvervuiling kan schadelijke gevolgen hebben voor de gezondheid. Mensen met een longaandoening zoals astma ervaren hier directe gevolgen van, maar ook voor mensen met gezonde longen is het inademen van fijnstof niet zonder gevaar. Om de gezondheidsrisico’s te verminderen, moet de luchtvervuiling teruggedrongen worden. Ondanks dat het de goede kant opgaat, is Nederland er nog lang niet.

Astma

In Nederland leven ruim 610.000 mensen met astma, een chronische longziekte, die gepaard gaat met ontstekingen in de longen, vertelt Michael Rutgers, directeur van het Longfonds. “De longen reageren hierdoor heftiger op dingen die voor andere mensen gewoon zijn, zoals rook, pollen, huisstofmijt en fijnstof.”

Mensen met astma ervaren benauwdheid en kortademigheid, en hebben last van hoesten en een piepende ademhaling. Hoe ernstiger de astma, hoe groter de kans dat iemand uitvalt uit het dagelijks leven. Aan de buitenkant zie je meestal niet dat mensen astma hebben, toch is de impact op hun dagelijks leven groot, zoals het vaak niet mee kunnen doen, het gebruik van medicatie tot aan ziekenhuisopnames aan toe.

Ook overlijden er ieder jaar tussen de 120 en 150 mensen aan de gevolgen van astma. Astma komt in sommige families voor en is hiermee een familiaire aandoening. De ziekte zelf is niet erfelijk, maar het bevat wel erfelijke componenten, legt Rutgers uit. De longaandoening kan op elke leeftijd ontstaan, al manifesteert astma zich meestal in de kindertijd. “Astma is niet te genezen, maar wel te behandelen.

Hierdoor kan de last die iemand ervaart sterk afnemen. Wel zal hij of zij altijd kwetsbaar blijven.” Mensen met astma kunnen perioden leven zonder symptomen, waarna de heftigheid van de aandoening weer op kan duiken. Met name in de winter, gedurende vochtige perioden en wanneer er pollen in de lucht zijn, kan astma weer op de voorgrond treden.

Fijnstof

Mensen met astma kunnen ook veel last hebben van luchtvervuiling, en dan met name van fijnstof. Het kan de aandoening verergeren of zelfs veroorzaken, zegt Rutgers. Maar ook mensen zonder astma kunnen gezondheidsrisico’s lopen door fijnstof. Ieder jaar overlijden ruim 5000 Nederlanders aan de gevolgen van de vervuilde lucht.

Daarnaast blijkt uit onderzoek van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) dat 5 procent van de ziektelast in Nederland gerelateerd is aan luchtverontreiniging, en dat de gemiddelde Nederlander twaalf maanden korter leeft door luchtvervuiling, vertelt Henk Nijhuis, senior adviseur luchtkwaliteit gemeente Nijmegen.

Naast mensen met longaandoeningen noemt Nijhuis nog twee andere risicogroepen: jonge kinderen, omdat hun longen nog in ontwikkeling zijn, en ouderen, vanwege hun veelal zwakkere gezondheid. Vooral voor de laatste groep kan luchtvervuiling grote risico’s met zich meebrengen. “Tijdens dagen wanneer de verontreiniging hoog is zien we een verhoogd sterfteaantal bij ouderen.”

Bewustwording

Het bewustzijn omtrent de gezondheidsrisico’s van luchtvervuiling is niet groot genoeg, vinden beide experts. Nijhuis legt uit dat luchtkwaliteit tussen 2005 en 2010 een hot item in de politiek was, maar dat het daarna weer wat weggezakt is. De grote aandacht voor luchtvervuiling werd veroorzaakt door nieuwe Europese normen, waar Nederland bij lange na niet aan voldeed.

De gezamenlijke overheden hebben vervolgens een plan met maatregelen opgesteld voor het Rijk, de provincies en de gemeenten om de verontreiniging terug te dringen. “Dit heeft goed gewerkt en bijna overal wordt nu aan de eisen voldaan.” Nijhuis waarschuwt wel dat voldoen aan de normen geen garantie is voor het voorkomen van gezondheidseffecten. Vooral de risico’s van fijnstof blijven groot.

Actie ondernemen

Rutgers is van mening dat op zowel lokaal, nationaal als internationaal niveau stappen moeten worden ondernomen om een schonere lucht te bewerkstelligen. Bij internationale maatregelen draait het om het aanscherpen van uitstootnormen. Op nationaal gebied kan bijvoorbeeld gekozen worden het afschaffen van kolencentrales en het stimuleren van zero-emissie, bijvoorbeeld door de invoering van elektrische bussen en vrachtwagens.

Lokaal kan het gaan om regels voor het stoken van vuur. Nijhuis legt uit dat op elk niveau altijd het aanpakken van de bronnen van luchtvervuiling centraal moet staan. Om een schonere lucht te bewerkstelligen, heeft het Longfonds het Nationaal Plan Gezonde Lucht opgesteld. Dit plan is afgelopen najaar aangenomen in de Tweede Kamer en Rutgers hoopt dat het snel wordt ingevoerd.

Invoering zal betekenen dat Nederland moet voldoen aan de normen van de WHO (World Health Organization), welke meer rekening met gezondheid. Binnen dit plan is een belangrijke rol weggelegd voor de regering en gemeenten om gezondheidswinst te boeken.

Nijhuis beaamt dat gemeenten een belangrijke rol moeten spelen om schone lucht te bewerkstelligen. Zij kunnen bijvoorbeeld regels opstellen waardoor het wegverkeer schoner wordt, door vervuilende voertuigen te weren uit de stad, en de doorstroom beter verloopt.

Daarnaast dienen gemeenten ervoor te zorgen dat het openbaar vervoer (ov) aantrekkelijk is door goede aansluitingen, en dat fietsers voldoende plek hebben in het verkeer. Het geven van goede voorlichting aan burgers is ook belangrijk, want de burger moet uiteindelijk de auto laten staan en kiezen voor het ov of de fiets.

Om de betrokkenheid van burgers te verhogen, heeft de gemeente Nijmegen een participatieproject opgezet: Smart Emission. Burgers die onderdeel uitmaken van dit project, kunnen met behulp van sensoren de luchtkwaliteit rondom hun huis monitoren.

Samen doen

Ook Rutgers is van mening dat betrokken burgers essentieel zijn voor een schone lucht in de toekomst. Nu duurt het nog te lang voordat maatregelen worden doorgevoerd omdat er allerlei economische belangen spelen.

Pas wanneer iedereen zich bewust is van het luchtverontreinigingsprobleem, kan het samen worden opgelost. “En dat is echt nodig, want Nederland is er nog lang niet”, concludeert Rutgers.

Dit artikel is verschenen in ons magazine Mijn Gezondheidsgids – editie 1.