Bestraling hoofd-halskanker verhoogt risico herseninfarct

Bestraling bij hoofd-halskanker verhoogt het risico op een herseninfarct. Bestralingsschade aan de halsslagader speelt hierbij een rol, in combinatie met risicofactoren voor hart- en vaatziekten, zoals overgewicht en roken. Meer aandacht voor de behandeling van deze risicofactoren kan mogelijk het aantal herseninfarcten verminderen. Dit concludeert neuroloog Joyce Wilbers van het Radboudumc in haar proefschrift waarmee ze op 25 september promoveert.

Kanker en herseninfarcten

Kanker en herseninfarcten komen vaak samen voor. Zo hebben patiënten met een herseninfarct twintig procent vaker kanker dan de rest van de bevolking. Vooral kanker van het zenuwstelsel, de luchtwegen, blaas en het hoofd-halsgebied springen eruit. Neuroloog Joyce Wilbers van het Radboudumc onderzocht het risico op herseninfarcten voor patiënten met hoofd-halskanker, waarvan er jaarlijks in Nederland ongeveer 3.000 nieuwe patiënten bijkomen.

Meerdere verklaringen

Wilbers geeft een aantal verklaringen voor het feit dat kanker en hart- en vaatziekten zo vaak hand in hand gaan. Allereerst speelt toeval een rol. Beide ziektes komen immers vaak voor. Daarnaast worden zowel kanker als hart- en vaatziekten in de hand gewerkt door dezelfde risicofactoren, en dan met name roken.

Maar de hart- en vaatproblemen kunnen ook een direct gevolg zijn van de kanker. Zo kan de ongeremde groei van tumorweefsel leiden tot bloedpropjes, of schade aan bloedvaten waardoor aderverkalking ontstaat. Tot slot kan ook de behandeling tegen kanker een rol spelen. Chemotherapie kan verhoogde bloedstolling veroorzaken en bestraling kan leiden tot schade aan bloedvaten.

Zeven jaar

Om meer inzicht te krijgen in de relatie tussen bestraling en vaatschade, volgde Joyce Wilbers ruim honderd patiënten met hoofd-halskanker gedurende langere tijd. Uit echo-onderzoek aan de hals bleek dat pas zeven jaar na de bestraling een verdikking in de halsslagader werd gemeten. Deze schade was twee jaar na de bestraling nog niet zichtbaar. Ook kwamen er na deze zeven jaar zes keer zoveel herseninfarcten voor in de onderzoeksgroep dan in de algemene bevolking.

Lange termijn effect

Omdat de verdikking in de halsslagader meer aan de bestraalde zijde zichtbaar was, is een directe relatie tussen de bestraling en de vaatschade overduidelijk. Joyce Wilbers: “Het is een lange termijn effect waarbij de bestraling uiteindelijk leidt tot aderverkalking. Normaal is dit een proces van jaren. Het is natuurlijk de vraag of bestraling dit bekende proces versnelt of dat er een ander soort schade optreedt? Ik denk zelf het eerste, maar dat zal vervolgonderzoek verder moeten aantonen.”

Behandelen risicofactoren

Ondanks de directe relatie tussen bestraling en vaatschade, wijst Wilbers op meerdere oorzaken van herseninfarcten: “Vaatschade komt altijd door een combinatie van bestraling en risicofactoren. De effecten van bestraling kun je niet wegnemen, maar aan die risicofactoren kun je wat doen.

Deze patiënten komen nu niet standaard in het screeningsprogramma voor hart- en vaatziekten bij de huisarts. We moeten ze er dus actief op wijzen. Ik informeer mijn eigen patiënten wel over de lange termijn risico’s van een bestraling, en de meesten zijn blij eerlijk hierover geïnformeerd te worden. Het zou goed zijn als radiotherapeuten in andere centra hun patiënten ook informeren over deze risico’s.”

Bron: Radboudumc