De impact van chronische stress

Van kortstondige stress gaan we beter presteren. Als de stress echter chronisch wordt, kan het ons op verschillende nadelige manieren beïnvloeden. Zowel qua lichaam als geest. Wanneer deze chronische stress uitmondt in een burn-out zijn de gevolgen zeer ingrijpend.

Het verschil tussen kortdurende stress, chronische stress en een burn-out

Stress activeert de amygdala, een klein hersendeel ter hoogte van de linker- en rechterslaap. De amygdala is een soort alarmbel, die het lichaam bij stress in een staat van paraatheid brengt. Bij een overactieve amygdala maken onze bijnieren extra hormonen aan: adrenaline en noradrenaline. Dit vertaalt zich in een verhoogde hartslag en snellere ademhaling. Bij kortdurende stress kan dit geen enkel kwaad. Integendeel, deze extra hormonen houden ons scherp waardoor we doorgaans beter presteren.

Bij chronische stress wordt het een heel ander verhaal. Van langdurige stress putten we onszelf uit en kan de structuur en werking van het brein veranderen. Hoe langer het duurt, hoe moeilijker we het tij kunnen keren. Uit onderzoek blijkt namelijk dat het deel van de hersenen dat routinematig handelen bevordert, groter wordt. Tegelijkertijd verschrompelen de zones die vernieuwend gedrag aansturen. Dit kan ertoe leiden dat de gestreste persoon minder inventief (en oplossingsgericht) wordt en zich verliest in automatismen. Hij of zij blijft volharden in het gedrag dat de stress heeft veroorzaakt en daarmee stijgt de kans op een burn-out.

Een burn-out komt vooral voor bij mensen die de waarschuwingen van het immuunsysteem negeren en maar blíjven doorgaan. Bij te veel stress produceert ons immuunsysteem signaalstoffen die de hersenen aanzetten tot vermoeidheid. Houdt de stress te lang aan, dan zal ook de vermoeidheid langer duren en is het wachten op de eerste tekenen van oververmoeidheid.

De rol van cortisol

Maar stress doet meer. Het zorgt er ook voor dat ons lichaam extra cortisol aanmaakt. Dit hormoon voorkomt dat de extra (nor)adrenaline ons lichaam uitput, door het brein ertoe te bewegen meer suiker op te nemen. Met deze suiker kan de energievoorraad worden aangevuld. Opnieuw geldt dat deze situatie niet te lang moet duren. Want bij chronische stress komt er te veel cortisol in het bloed en raakt onze hormoonhuishouding ontregeld. Zo worden onze hersenen minder gevoelig voor de gelukshormonen dopamine en serotine.

Te veel cortisol tast het immuunsysteem aan en beschadigt de hippocampus. Dit is de hersenzone die emoties en het geheugen aanstuurt. Een langdurige aanmaak van extra cortisol (als gevolg van chronische stress) is zo redelijk funest. Symptomen zoals slapeloosheid, lichamelijke klachten en vergeetachtigheid treden sneller op.

Omgaan met stress, hoe?

Genezen kan alleen door stressprikkels te vermijden en veel rust te nemen. En door minder hoge eisen aan jezelf te stellen. In dat geval neemt het aantal stresshormonen vanzelf af. Soms, echter, is de schade niet te herstellen en blijven vermoeidheid, concentratieproblemen en vergeetachtigheid bestaan.