De bekkenbodem is óók een emotionele spier

“Incontinentie is niet normaal, ook niet als je ouder wordt.” Dat zegt bekkenfysiotherapeut en secretaris van beroepsvereniging NVFB Bernadette Berendes-van Dijk. Onder haar patiënten zijn niet alleen vrouwen, maar ook mannen en kinderen.

Welke klachten kunnen bekken-problemen veroorzaken?

“Bekend zijn incontinentie en bekkenpijn bij vrouwen rond de zwangerschap en bevalling. Maar bekkenbodemproblemen kunnen veel meer klachten veroorzaken: obstipatie, buikpijn, erectiestoornissen bij mannen, pijn bij het vrijen en kramp rond de anus of vagina. De bekkenbodem is een emotionele spier, net als de schouder-en nekspieren die zich aanspannen bij stress. Zo kun je ook buikpijn krijgen van emoties en spanning.”

Wat kunnen mensen zelf doen om problemen of verergering van klachten te voorkomen?

“Eet vezelrijk, drink voldoende en beweeg minimaal een half uur per dag: dat helpt tegen obstipatie. Leer goede ‘toiletmanieren’ aan. Ik snap dat het lastig is om midden in een vergadering te vertrekken als je aandrang voelt om te plassen of ontlasten, maar stel het niet te lang uit. Volg je lichaamssignalen. En voor vrouwen: accepteer het niet dat een inlegkruisje dragen normaal is. Ook niet ‘voor de zekerheid’. Er zijn moeders die hun dochters van 10 jaar inlegkruisjes laten dragen tegen eventuele ongelukjes. Doe dat niet, leer ze dat niet aan. En als je klachten hebt: neem geen genoegen met de gedachte dat incontinentie erbij hoort na een bevalling of bij het ouder worden. In ieder geval niet voordat je hebt geprobeerd erachter te komen waar het aan ligt en of er iets is tegen te doen is.”

Hoe ziet de behandeling van bekken-problemen eruit?

“Afhankelijk van de klachten leer ik patiënten hoe zij hun bekkenbodemspieren kunnen ‘vinden’ en kunnen aan- of ontspannen. Ik leer ze toiletbezoek niet te lang uit te stellen, de tijd te nemen en geen druk te zetten. Inwendig onderzoek is nodig om na te gaan hoe de spier functioneert. De combinatie van hetgeen de patiënt vertelt, het inwendig onderzoek en eventueel bijgehouden plaslijsten, bepaalt welke behandeling wordt ingezet. Soms gebruik ik een probe om de spanning van de spieren te meten. Vaak wordt er geoefend om kracht en coördinatie op te bouwen, maar even zo vaak moet er juist meer ontspanning komen van de bekkenbodemspieren. Je kunt last hebben van urineverlies en toch eerst moeten leren ontspannen. Vaak een eyeopener voor mijn patiënten.

Kan incontinentie worden voorkomen door oefeningen?

“Bij het ouder worden neemt je spierkracht af, dat is een feit. Maar er zijn meer redenen dat ouderen incontinentiemateriaal nodig hebben: ze kunnen niet meer zo snel lopen waardoor ze niet op tijd bij het toilet zijn of kleding kan moeilijk uit te krijgen zijn. Let daar als familie of verzorger ook op. En ook als je 80-plus bent, kun je je bekkenbodemspieren trainen.”

Hebben patiënten een doorverwijzing nodig voor bekkenfysiotherapie?

“Nee, wij zijn vrij toegankelijk. Vaak komt het voor dat mensen worden doorverwezen door een huisarts, uroloog, gynaecoloog of proctoloog. Het gebeurt ook dat mensen al een aantal artsen hebben gezien voordat ze bij ons komen. In tegenstelling tot een medisch specialist zien wij het bekkengebied als één geheel en kijken we hoe klachten elkaar beïnvloeden. Om die reden werken wij samen met veel verschillende disciplines die patiënten begeleiden met klachten in de bekkenbodemregio.”