Kijk bij chronische pijn naar lichaam én geest

Chronische pijn wordt door veel behandelaren nog vooral benaderd als een lichamelijke klacht. Maar een holistische aanpak, waarbij gekeken wordt naar lichaam én geest, wint de laatste jaren snel aan belang en populariteit.

Wat is chronische pijn?

Zo’n twee miljoen Nederlanders hebben dagelijks te kampen met chronische pijn. Van chronische pijn is sprake als pijn langer dan drie maanden aanhoudt; soms is de oorzaak van de pijn zelf wel verdwenen, maar ervaart de persoon in kwestie toch nog pijn, vaak met de nodige beperkingen tot gevolg.

Prof. dr. Rob Smeets is hoogleraar revalidatiegeneeskunde aan de Universiteit van Maastricht. Hij constateert dat de aanpak van pijn de laatste tijd meer ter discussie staat. “Juist in de revalidatiegeneeskunde kun je alle aspecten van het vak kwijt om pijn aan te pakken: psychologische-, sociale-en bewegingsproblematiek.”

Holistische benadering

Smeets’ opvatting verraadt een holistische aanpak, waarbij lichaam én geest in acht worden genomen. Steeds meer wordt duidelijk dat psychologische factoren van groot belang zijn bij het in stand houden van de problemen en zeker bij het in stand houden van de nadelige gevolgen van de pijn. “Daarom richten we ons in de behandeling sterk op die factoren en bij een aanzienlijk deel van deze patiënten met goed resultaat.”

Centrale sensitisatie (CS)

Bij chronische pijn kan ook een ander fenomeen aan de orde zijn, dat Smeets ‘centrale sensitisatie’ (CS) noemt. Het zenuwstelsel raakt als het ware van slag, waarbij het systeem in een continue alarmtoestand verkeert. Bij alles wat deze mensen doen, ervaren ze pijn. Mensen met bijvoorbeeld fibromyalgie hebben bijna altijd CS.

Behalve een pijnversterkend hebben we ook een pijndempend systeem, waarbij onder meer emoties, depressies en angst een rol spelen. Chronische pijnpatiënten hebben in dit systeem vaak eveneens allerlei verstoringen. Bewegen bijvoorbeeld heeft normaal gesproken een pijndempende werking, maar mensen met CS bewegen juist niet graag, omdat ze hierdoor meer pijn gaan ervaren. Zo ontstaat een ‘dubbelop probleem’.

Chronische pijn is multicausaal

Er zijn allerlei zaken in lichaam en geest die sterk met elkaar samenhangen. Daarom verdient behandeling van chronische pijn juist een geïntegreerde aanpak. Dr. Marc van Gestel is medisch specialist met betrekking tot chronische pijn-revalidatie. Hij onderschrijft de mening van Smeets: “Het ontstaan en onderhouden van chronische pijn heeft met lichamelijke, sociale en psychische factoren te maken, en die factoren hebben ook weer invloed op elkaar.”

Chronische pijn is multicausaal en daarom is het ook niet meer dan logisch om het multidisciplinair te behandelen. Toch was een duidelijke scheiding tussen lichaam en geest in de behandeling tot in de jaren 60 de regel. Daarna kwam de poorttheorie in zwang, met de gedachte dat zenuwen soms wel en soms niet pijnprikkels doorgeven.

In de jaren 90 volgde de neuroplasticiteit; zenuwbanen kunnen veranderen van consistentie, waardoor ze functies kunnen overnemen of afstoten. “Iemand die blind wordt, ontwikkelt de tastzin in hoge mate. Recentelijk weten we veel meer over plasticiteit en met name over sensitisatie, een toegenomen gevoeligheid van zenuwbanen”, vertelt Van Gestel.

Het belang van ACT

De behandeling is daar dan ook op afgestemd en focust zich op het geruststellen van het brein. Daar zijn allerlei interventies voor mogelijk. Denk aan een goede voorlichting aan de patiënt over wat er aan de hand is, cognitieve gedragsmatige therapie en interventies die het zenuwstelsel qua chemische samenstelling kunnen veranderen. Dat wordt ingevuld met ACT, Acceptance Commitment Therapy. ACT is bedoeld om patiënten duidelijk te maken dat ze de pijn niet uit de weg moeten gaan en tegelijkertijd kijken wat er in je leven werkelijk toe doet. Keuzes maken aan de hand van leertheoretische modellen, want je kunt het denken daadwerkelijk veranderen. In de kern is het een opnieuw afstellen tussen het ‘willen’ en het ‘kunnen’: een integrale, holistische aanpak.