‘Voorkom hoofdpijn door overmedicatie’

Het is voor veel hoofdpijnpatiënten een onverwacht probleem: de medicatie die hun hoofdpijn moet verhelpen, kan het bij overmatig gebruik juist hoofdpijn veroorzaken. Steeds meer mensen krijgen hier mee te kampen. Hoe voorkomt men overgebruik van hoofdpijnmedicatie?

In Nederland heeft ongeveer 2,5 procent van de bevolking last van migraine, waarvoor velen medicatie gebruiken. Maar wat niet alle patiënten weten, zo vertelt Gina van Vemde (Isala), is dat NSAID’s zoals paracetamol of ibuprofen, en andere medicijnen zoals triptanen bij overgebruik hoofdpijn veroorzaken. De timing van medicijngebruik is bij migraine cruciaal, vertelt ze. Een migraine bestaat uit drie fases: de aurafase, de hoofdpijnfase en de herstelfase.

“Patiënten moeten vooral tijdens de hoofdpijnfase slikken. Maar dit is voor hen lastig: tijdens de aurafase kunnen ze al behoefte hebben om medicijnen te slikken. Als je vervolgens doorslikt tot na de hoofdpijnfase, die vaak enkele lagen bestrijkt, en als je meerdere keren per maand migraine hebt, slik je al snel te veel.”

Verslaving

Is er dan sprake van een verslaving? Van Vemde zegt volmondig ja. Wanneer deze patiënten stoppen met het vrijwel dagelijkse gebruik van NSAID’s en triptanen ervaren zij ontwenningsverschijnselen. Het afkicken is bij migraine echter heel belangrijk: “Wanneer je stopt met alle medicatie sluit je hoofdpijn door overmedicatie uit. Wat overblijft, is de hoofdpijn die je moet behandelen.”

Zoals bij iedere verslaving zijn de ontwenningsverschijnselen een groot obstakel. Des te meer omdat ernstige hoofdpijn in eerste instantie de reden is voor het slikken: wanneer men stopt, moet men door deze pijn heen. Begeleiding is dan ook belangrijk, vindt Van Vemde. “Houd korte lijnen: hoe gaat het, waar loop je tegenaan, bel ons zodra je iets nodig hebt. Je merkt dat dit echt het verschil kan maken voor mensen die het moeilijk hebben.”

Huisarts

Uiteraard is voorkomen beter dan genezen, en preventie is gebaat bij een juiste diagnose. De huisarts speelt een belangrijke rol bij het stellen hiervan, stelt Van Vemde. Maar deze rol staat onder druk. De huisarts heeft gemiddeld misschien tien minuten per patiënt, terwijl Van Vemde stelt dat men een half uur nodig heeft om de diagnose te stellen en het medicijngebruik goed uit te leggen. “Je moet weten om welke soorten hoofdpijn het gaat: is het migraine, of spanningshoofdpijn?” Ook moet men duidelijk uitleggen hoe men de triptanen slikt.

“De huisarts zegt wel eens: slik bij de eerste tekenen van de migraine. En op zich klopt dat, tenzij je migraines gepaard gaan met een aura: tijdens de aurafase, slik je te vroeg.” Ook wanneer mensen beginnen te gapen of prikkelbaar worden – typische tekenen dat een aanval aanstaande is – slikt men al snel. Dit is nog steeds te vroeg: pas wanneer de eerste pijn opkomt, dient men triptanen te gebruiken. Deze nuances goed uiteenzetten gedurende de krappe consulttijd, is volgens Van Vemde erg lastig.

Praktijkondersteuning

Waar Van Vemde een oplossing ziet, is in het betrekken van een praktijkondersteuner. Hetty Timmerman is praktijkondersteuner in Zwolle. In 2011 werden alle patiënten die triptanen gebruikten uitgenodigd op het spreekuur. Er werd gekeken of de diagnose destijds goed is gesteld en besproken hoe de patiënten de triptanen gebruikten. Bij een groot aantal van de patiënten werden de triptanen niet op de goede manier gebruikt. “Voor een goede diagnose moet je uitgebreid met de patiënten in gesprek om de klachten uit te diepen. Dat is iets waar de huisarts momenteel geen tijd voor heeft met als resultaat soms een verkeerde diagnose, of een verkeerde uitleg over het gebruik van triptanen.”

Onwetendheid

Hoe moet je het dan wel slikken? “Begin vlak voor de piek van de migraine: zowel als je te vroeg of te laat slikt, Werkt het minder goed. Het is de truc om ze op het juiste moment in te nemen.” Ook hoort ze vaak dat patiënten maar één tablet per aanval slikken, terwijl ze best na vier uur een nieuwe mogen. “Er heerst dus nog veel onwetendheid rond het thema.” En dat terwijl migraine zo’n grote impact heeft op de patiënten en er volgens Timmerman heel gemakkeljk winst te behalen is. “Het is een nare aandoening, en er is wat aan te doen: deze patiënten kunnen goed geholpen worden bij de huisarts. Hierin speelt de praktijkondersteuner een belangrijke rol, omdat wij meer tijd Hebben dan de huisarts zelf.”

Tijd en geld

Er zijn nu veel individuele initiatieven door het hele land om praktijkondersteuning bij migraine te bieden. Timmerman ziet dit graag landelijk geregeld. Het probleem is tijd en geld, zegt ze. “We lopen er steeds op vast dat de praktijkondersteuner heel druk is met chronisch zieken waar wel een vergoeding voor is vanuit de zorgverzekeraars. Terwijl praktijkondersteuning voor migraine heel erg belangrijk is. Denk maar eens aan al het ziekteverzuim in Nederland door hoofdpijn. Ik hoop dat er op korte termijn geld komt om binnen de eerste lijn de zorg voor patiënten met hoofdpijn met behulp van praktijkondersteuning landelijk op te zetten.”