Behandeling van CML vraagt om een secure monitoring

Moleculair biologen hebben een bijzondere rol in een ziekenhuis. Ze behandelen zelf niet, maar genereren wel uitslagen waarmee het beloop van ziektes inzichtelijk gemaakt kan worden. Bij Chronische Myeloïde Leukemie (CML) moeten de bloedwaarden van patiënten in het eerste jaar minstens vier maal gemeten worden. Aan het woord Dr. Bert van der Reijden moleculair bioloog en verbonden aan het Radboudumc te Nijmegen. Tevens is hij voorzitter van de stichting MODHEM, die zich ten doel stelt om moleculaire diagnostiek bij hematologische kwaadaardige tumoren zo goed mogelijk uit te voeren.

Hoe gaat het meten van CML- ziekteactiviteit in zijn werk op het lab?

“We bepalen het aantal leukemiecellen bij de diagnose en na behandeling. Die aantallen worden vergeleken. Dat doen we in het bloed dat circuleert in de bloedbaan én in het beenmerg, waar het bloed aangemaakt wordt. In de cellen van CML-patiënten is iets mis met het DNA. Bijzonder is dat bij meer dan 99% de afwijking vrijwel identiek is. Dat heeft ons de mogelijkheid geboden een moleculaire test te ontwikkelen om de afwijking heel gevoelig aan te tonen. Deze PCR-test (Polymerase Chain Reaction) maakt het mogelijk een DNA-monster van de afwijking te vermenigvuldigen. Hiervan kunnen wij dan de hoeveelheid vaststellen.”

Een aanpassingen in de richtlijnen is dat de patiënt eerder in de behandeling een bepaalde streefwaarde moet halen. Wat merken de medewerkers op het lab hiervan?

“Op basis van moleculair biologisch onderzoek zijn medicijnen ontwikkeld die het effect van de DNA- verandering bij CML heel specifiek teniet doen. In de richtlijnen is opgenomen dat patiënten na 3, 6, 9 en 12 maanden een streefwaarde aan leukemiecellen moeten hebben. Een lastige factor is hoe die waarden gerapporteerd worden. Vijftien jaar geleden was er nog geen standaard in de rapportage, waardoor je nu nog veel verschillen ziet. Nu is er een afspraak om de waarde op een internationale schaal te rapporteren. Dit kan bijvoorbeeld door een conversie, die de mogelijkheid geeft om goed in te schatten hoe een patiënt reageert op medicatie.”

In hoeverre geeft het lab een terugkoppeling aan de arts en aan de patiënt over de meetwaarden?

“Ik ben er een groot voorstander van om dat zo gedetailleerd mogelijk te geven. De metingen zijn zeer gevoelig, tot op 0,01%. Zelf geven we een grafiek met de internationale waarde op logaritmische schaal om voor de arts en patiënt inzichtelijk te maken hoe de stand van zaken is. Zo kunnen ze zelf bepalen of ze de streefwaarde gehaald hebben.”

U kunt al zeer nauwkeurig meten. Valt het meetsysteem nog te verbeteren?

“De gevoeligheid van de test heeft ook te maken met de hoeveelheid materiaal dat je aanbiedt om te onderzoeken. Hier zit weliswaar een grens aan. Mensen die de streefwaarde halen en nog wel CML hebben, doen het goed, want maar één op de honderdduizend cellen is kwaadaardig. De vraag is of nog nauwkeuriger meten klinische voordelen biedt. Voor zover je van een voordeel kunt spreken, is dit bij CML dat bijna alle patiënten een exacte afwijking hebben. Dit ten opzichte van de acute vorm AML. Bij deze vorm is er sprake van veel verschillende afwijkingen, waardoor het moeilijk is om daar een goed gevalideerde test voor te ontwikkelen. Een andere ontwikkeling is de komst van een cartridge, waarin alle procedures geautomatiseerd worden. Dat geeft minder handelingen en daarmee een kleinere kans op fouten. Plus de procedure is sneller zodat een uitslag eerder bekend is.”

Voor meer informatie (of hulp) over CML kun je terecht op het platform CMyLife.