Bevolkingsonderzoek darmkanker is succesvol

Iedere dag opnieuw overlijden in Nederland bijna 14 mensen aan darmkanker. Het doel van het bevolkingsonderzoek damkanker is dat aantal op langere termijn te verlagen tot 7 per dag. In 2014 ontvingen 703.626 mensen een uitnodiging om deel te nemen aan het onderzoek. 529.056 mensen stuurden hun ontlasting in. In 12,2 procent van die gevallen bleek aanvullend onderzoek gewenst. Uiteindelijk werd na screening en vervolgonderzoek bij 2.483 deelnemers darmkanker en bij 12.030 deelnemers een advanced adenoom, een poliep die de potentie heeft zich te ontwikkelen tot een tumor, vastgesteld.

Effecten van het bevolkingsonderzoek darmkanker

Omdat darmkanker dankzij het onderzoek veelal in een vroeg stadium wordt ontdekt, is behandeling doorgaans goed mogelijk. Is sprake van een advanced adenoom dan kan deze tijdens de colonscopie direct worden verwijderd. Op die manier wordt voorkomen dat een tumor ontstaat.

Je kunt dus stellen dat in 2014 dankzij het bevolkingsonderzoek bij ruim 12.000 mensen de kans op het krijgen van of overlijden aan darmkanker aanzienlijk is verminderd. “Dit is de beste methode om darmkanker te voorkomen of in een vroeg stadium te ontdekken”, stelt maag-, lever-, darmarts dr. Manon Spaander, verbonden aan Bevolkingsonderzoek Zuid-West, een van de vijf screeningsorganisaties in Nederland die dit bevolkingsonderzoek uitvoert.

Leeftijdsgrenzen: 55 – 75 jaar

Alle mannen en vrouwen van 55 tot en met 75 jaar krijgen iedere twee jaar een uitnodiging om deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek. Voor die leeftijdsgrenzen is bewust gekozen. In 9 van de 10 gevallen ontstaat darmkanker bij mensen ouder dan 55 jaar.

Poliepen, de voorlopers van darmkanker, groeien langzaam. Als iemand van 75 jaar of ouder darmkanker krijgt, is de kans groot dat hij of zij aan iets anders overlijdt. Ook vormen het onderzoek en de behandeling voor ouderen een zwaardere belasting dan voor jongere mensen.

Aanvullend onderzoek naar darmkanker

Het bevolkingsonderzoek is landelijk gestart in 2014. Dat jaar werden ruim 700.000 mensen uitgenodigd deel te nemen. Dit aantal zal de komende jaren stijgen tot 2,2 miljoen. Deelname is eenvoudig. Bij de uitnodiging zit een antwoordkaart waarop men kan aangeven wel of niet te willen deelnemen. Wie positief reageert, ontvangt twee weken later een envelop met een buisje, geschikt voor een kleine hoeveelheid ontlasting, en een retourenvelop.

Alle toegestuurde monsters worden onderzocht in speciaal geselecteerde laboratoria. Als sporen van bloed, een van de belangrijkste aanwijzingen dat sprake is van darmkanker of een poliep, worden aangetroffen, krijgt de betrokkende direct een oproep voor aanvullend onderzoek. Dat aanvullende onderzoek bestaat uit een colonoscopie, een inwendig onderzoek van de dikke darm. “Inmiddels weten wij dat in circa 6 tot 7 procent van de gevallen een aanvullend onderzoek noodzakelijk is”, vertelt Spaander.

Afmelding voor het bevolkingsonderzoek darmkanker

Niet iedereen die een uitnodiging ontvangt, neemt deel aan het onderzoek. Volgens de ‘Landelijke Monitoring & Evaluatie Bevolkingsonderzoek Darmkanker 2014’ stuurden 68.426 mensen een afmelding. 18.868 mensen besloten hiertoe vanwege een medische reden. Er waren echter ook 6.059 mensen die stelden geen tijd of zin te hebben. Spaander vindt dit opmerkelijk. “Symptomen van darmkanker treden vaak pas op als het te laat is voor een goede behandeling. Dit onderzoek is de enige mogelijkheid om de voorlopers van darmkanker en darmkanker in een vroeg stadium te ontdekken.”

Het risico op een complicatie als gevolg van een colonoscopie werd soms genoemd als reden om niet deel te nemen aan een vervolgonderzoek. Complicaties komen, zo stelt Siersema, echter zelden voor. Als bloed in de ontlasting wordt aangetroffen, is het risico om te overlijden aan darmkanker aanmerkelijk groter dan het risico op een complicatie.

Lastig onderzoek

Voor een colonoscopie, waarbij de gehele dikke darm wordt onderzocht, moet de dikke darm ‘schoon’ zijn. De dag voor het onderzoek volgt de patiënt een dieet en drinkt een laxerende vloeistof. Hierdoor zal de darm op de dag van het onderzoek vrijwel leeg zijn.

Dat wil echter niet zeggen dat het gemakkelijk is om de darmwand goed te bekijken. De kronkelige darm wordt gekenmerkt door haustraties, plooien die de darm langs de buitenzijde om de paar centimeter lijken in te snoeren. Aan de binnenzijde vormen deze haustraties plicae semilunares coli, een soort halvemaanvormige flapjes die ter hoogte van elke haustratie drie plooien vormen.

“Om zeker te zijn dat je het gehele oppervlakte kunt zien, moet je die plooien gladstrijken”, legt MLD-arts professor dr. Peter Siersema uit. “Doe je dat niet, dan heb je blinde plekken en loop je de kans een poliep of een beginnende tumor over het hoofd te zien.”

Verbeterde colonoscopie

De afgelopen jaren is de techniek van colonoscopie belangrijk verbeterd. Er zijn bijvoorbeeld endoscopen met meer lenzen. Waar een gewone endoscoop een zichthoek heeft van 170 graden, vergroten de extra twee lenzen aan de zijkant het zichtveld tot 330 graden.

Andere endoscopen zijn voorzien van vleugeltjes of haartjes. Deze vormen geen belemmering bij het opvoeren van de endoscoop door de dikke darm maar strijken bij het terugtrekken de plooien glad waardoor het oppervlak van de darm beter kan worden beoordeeld.

Een derde variant is een endoscoop met een ballon die eenmaal aan het eind van de dikke darm kan worden opgeblazen. Bij het terugtrekken strijkt de ballon de plooien glad.

Ontwikkelingen in de endoscopie

Met behulp van endoscopie kunnen operaties steeds vaker worden voorkomen. Er zijn drie belangrijke ontwikkelingen waardoor poliepen al tijdens de colonoscopie kunnen worden verwijderd. Met behulp van snaren (een soort lasso’s) die je om de basis van de poliep klemt, kun je kleine poliepen in zijn geheel verwijderen. Grotere poliepen kunnen in stukjes van 1 tot 1,5 centimeter worden geknipt. Siersema heeft met behulp van deze techniek, endoscopische mucosale resectie, onlangs zelfs een laesie van 7 centimeter lang en enkele centimeters breed verwijderd.

Een derde techniek is de endoscopische submucosale dissectie. “Met behulp van speciale mesjes kan de poliep of tumor tot onder de binnenste oppervlakte van de darmwand worden losgemaakt en als een geheel naar buiten worden gebracht”, legt Siersema uit. Het weggehaalde weefsel wordt onderzocht. Als blijkt dat al sprake is van een tumor en tumorcellen zich mogelijk hebben verspreid buiten de darm in de lymfklieren rond de darm, is alsnog een operatie noodzakelijk.

Laparoscopische operatie

Ook die techniek heeft zich steeds verder ontwikkeld. Vaak kan worden volstaan met een sleutelgatoperatie waarbij in plaats van een grote snee enkele kleine gaatjes in de buikwand worden gemaakt. Een laparoscoop wordt via een van de gaatjes in de buik gebracht. Dit geeft de chirurg de mogelijkheid de dikke darm op een monitor te bekijken. De benodigde chirurgische instrumenten worden via de overige sneden ingebracht. Belangrijke voordelen van een laparoscopische operatie zijn minder littekens, minder pijn en een sneller herstel.