De perspectieven bij uitgezaaid melanoom zijn enorm verbeterd

Vijf tot tien jaar geleden was chemotherapie de enige beschikbare behandeling voor uitgezaaid melanoom, een zeer agressieve vorm van huidkanker. De kans dat dit aansloeg, was extreem klein. De behandeling werkte voor minder dan 5 procent van de mensen. De afgelopen jaren vond een revolutie plaats met de komst van twee nieuwe soorten behandelingen: immuuntherapie en doelgerichte therapie. “Sindsdien zijn de perspectieven voor mensen met uitgezaaid melanoom enorm verbeterd”, zegt Karijn Suijkerbuijk, internist-oncoloog in het UMC Utrecht.

Hoe werken deze behandelingen?

“Immuuntherapie wordt toegediend middels een infuus. Met immuuntherapie proberen we het evenwicht zodanig te herstellen dat het afweersysteem van het lichaam de kanker weer zelf opruimt. Dit werkt voor een deel van de mensen, maar helaas niet voor iedereen. We weten momenteel nog niet waarom dat zo is en kunnen dus nog niet goed voorspellen bij welke patiënten het werkt en bij welke niet. Als de immuuntherapie wel aanslaat, is er een reële kans dat de uitzaaiingen voor jaren stoppen met groeien, kleiner worden of zelfs verdwijnen. We weten nog niet hoe lang dit effect aanhoudt en of we voor een deel van de mensen echt van genezing kunnen spreken, omdat deze middelen nog niet zo lang bestaan.

Doelgerichte therapie is een behandeling in pilvorm, waarvan we veel beter kunnen voorspellen voor wie het werkt. Deze behandeling richt zich op een foutje in het DNA van de melanoomcel; de BRAF-mutatie. Als deze mutatie bij patiënten aanwezig is, heeft de doelgerichte therapie in 80 tot 90 procent van de gevallen effect. Hebben mensen deze mutatie niet, dan werkt de therapie niet. Het grote voordeel van de pillen is dat ze heel snel werken, binnen een of twee weken. Het nadeel is echter dat het vrijwel altijd tijdelijk is. Op een bepaald moment ontstaat resistentie en zijn de kankercellen niet meer gevoelig voor de pillen. Dan gaat de tumor weer groeien. Het verschilt van persoon tot persoon hoe snel dat is.”

Hoe wordt bepaald welke behandeling de voorkeur verdient?

“Waar immuuntherapie blijft doorwerken op de lange termijn, is het effect bij doelgerichte therapie snel en goed, maar tijdelijk. Als we kunnen kiezen, heeft het dus de voorkeur om in eerst instantie immuuntherapie te proberen, omdat dat de beste perspectieven voor de lange termijn biedt. Soms is de ziekte echter heel agressief en moet er snel resultaat geboekt worden. Als mensen bijvoorbeeld uitzaaiingen hebben in de hersenen, kan de voorkeur in eerste instantie uitgaan naar doelgerichte therapie, omdat op dat moment de tijd ontbreekt om de immuuntherapie zijn werk te laten doen. Die heeft namelijk twee tot drie maanden nodig.”

Hoe ziet u de toekomst van de behandeling van uitgezaaid melanoom?

“Als immuuntherapie aanslaat, hebben mensen een perspectief van jaren en kunnen ze hun leven weer oppakken. Dat geldt nu voor ongeveer een derde van alle patiënten. Dat is nog veel te weinig. In het UMCU, maar ook in de andere melanoomcentra in Nederland, zijn we bezig om in studieverband te kijken hoe we dit aantal kunnen verhogen. Dit doen we door nieuwe immuuntherapieën te testen, om te bekijken of ze hetzelfde voordeel voor de lange termijn bieden. We willen het langetermijnperspectief van immuuntherapie dus aan zoveel mogelijk mensen kunnen bieden. We denken dat we dat kunnen bereiken door nieuwe combinaties van verschillende immuuntherapieën te ontwikkelen.”