Kunnen horen draagt veel bij aan een mensenleven

Niet meer goed kunnen horen kan een grote impact hebben op iemands leven. Het kan zorgen voor een sociaal isolement en vereenzaming. Toch wordt het nemen van een hoorapparaat door veel mensen uitgesteld omdat zij hier ‘nog niet aan toe zijn’, en dat terwijl het kunnen horen zoveel meer bijdraagt dan alleen geluid; het kan eenzaamheid tegengaan, houdt de hersenen fit en kan de algehele kwaliteit van leven vergroten.

Slechthorendheid

In Nederland hebben bijna 1,5 miljoen mensen last van gehoorproblemen. Dit varieert van het minder goed kunnen horen van bepaalde geluiden, zoals hoge tonen, tot het (helemaal) niet meer kunnen verstaan van gesprekken. Sommige mensen worden geboren met een slecht gehoor, terwijl anderen hun gehoor verliezen door ouderdom.

Van de zestigjarigen heeft een kwart een gehoorverlies van 35 decibel, vertelt Corina Gielbert, directeur van het Nationaal Ouderenfonds, en van de tachtigjarigen heeft 75 procent te maken van een gehoorverlies. Dit gehoorverlies bij ouderen wordt vaak veroorzaakt door slijtage en de schadelijke effecten van lawaai, bepaalde medicijnen, drank en sigaretten, legt audiologisch deskundige René van der Wilk uit. Er kan echter ook sprake van genetische aanleg zijn.

Slechthorendheid kan leiden tot een gevoel van beperking. Of iemand bereidt is om wat aan zijn gehoorverlies te doen, hangt onder meer af de mate waarin iemand zich beperkt voelt door zijn slechthorendheid, aldus Van der Wilk. “Een klein beetje gehoorverlies kan in een rumoerige klas al veel hinder opleveren.

Een leraar voelt zich dan ook snel beperkt wanneer hij/zij minder hoort. Terwijl een ander die misschien een groter gehoorverlies heeft, maar alleen in een kamer werkt, zich daar minder beperkt voelt.” Of iemand een hoortoestel nodig heeft, ligt dus aan de perceptie van de persoon zelf.

“Vaak ontkennen slechthorenden echter ook dat zij een probleem hebben of willen het probleem niet onder ogen zien en zijn het mensen in hun omgeving die hen erop attenderen en ertoe aanzetten om er wat aan te doen.”

Impact op leven

Slechthorendheid is in de meeste gevallen niet meer te herstellen, volgens Van der Wilk. Wat kapot is, blijft kapot. Je kunt er wel voor zorgen dat iemand met behulp van een hoortoestel op een zo goed mogelijke manier weer geluiden kan onderscheiden.

Dit revalideren van de slechthorendheid is erg belangrijk omdat niet-revalideren gepaard kan gaan met verschillende risico’s, stelt hij. Zo kan het leiden tot verminderd cognitief functioneren. “De delen van je hersenen die je geen geluid aanbiedt, zullen het na verloop van tijd moeilijk vinden om geluiden te kunnen onderscheiden.

Als je dan te laat met revalideren begint, kan het lastig zijn weer te leren horen.” Daarnaast helpt communiceren en het horen van geluiden je hersenen fit te houden, Communiceren is hierbij de beste geheugentraining die er is.

Andere veelgehoorde klachten zijn depressieve en angstgevoelens. Het niet kunnen horen leidt vaak tot een verminderd zelfvertrouwen, als gevolg van het niet kunnen volgen van gesprekken en de angst dat ‘men het over mij heeft’, voegt Gielbert toe. Hierdoor kunnen mensen zich terugtrekken in een sociaal isolement.

Zij ziet dit veel bij ouderen, bij wie slechthorendheid veelal samengaat met eenzaamheid. “Mensen zijn bang dat over hen gepraat wordt of geven aan dat ze ‘liever thuis blijven’ omdat ze dingen toch niet kunnen verstaan, wanneer ze gevraagd worden of ze geen leuke dingen willen doen.” Dit is een ernstige zaak, vindt ze, omdat aan eenzaamheid verschillende gezondheidsproblemen kunnen kleven, waaronder een hogere bloeddruk en depressie.

Nu steeds meer ouderen langer thuis blijven wonen, kan de signalering van slechthorendheid, en de bijkomende eenzaamheid, lastig zijn, weet Gielbert. “In een verpleeghuis is er sociale controle en wordt het niet meer kunnen horen wel opgemerkt. Thuiswonende ouderen zullen er niet snel zelf over beginnen omdat niet meer kunnen horen iets is waar veel ouderen zich voor schamen.”

Volgens haar is het daarom erg belangrijk dat het taboe omtrent gehoorverlies verdwijnt en mensen zich realiseren dat slechthorendheid nou eenmaal hoort bij het ouder worden en dat het niet iets is om je voor te schamen. Hierin ziet zij ook een rol voor de gemeenschap die ouderen zou kunnen stimuleren om naar de audicien te gaan en hun achteruitgaand gehoor te laten onderzoeken.

Taboe doorbreken

Ondanks de grote impact die slechthorendheid kan hebben op een mensenleven, wachten de meeste mensen vijf tot zeven jaar met het aanschaffen van een hoortoestel, vertelt Van der Wilk. Dit komt omdat niet iedereen die slechthorend is het gevoel heeft een apparaat nodig te hebben (‘dat is toch niets voor mij?’).

Naast psychologische afweermechanismes zoals ontkenning speelt ook het stigma dat nog altijd vastzit aan een hoortoestel een grote rol. Men denkt nog altijd dat hoortoestellen groot, lelijk en onhandig zijn, wat niet meer het geval is, zo benadrukt Van der Wilk.

Beide experts zijn van mening dat het taboe omtrent slechthorendheid en hoortoestellen moet verdwijnen. Mensen die moeite hebben met horen, kunnen door verschillende effecten hiervan een verminderde kwaliteit van leven ervaren. Wanneer het normaal is om je oren te laten testen en een hoortoestel aan te schaffen, net zoals dat is met een bril, kan dit voor velen wellicht voorkomen worden.

“Het is belangrijk dat mensen zich gaan realiseren dat slechthorendheid bij het leven hoort en dat vroeg of laat iedereen ermee te maken krijgt. Het betekent dan ook niet dat mensen niet meer mee kunnen doen”, concludeert Gielbert. Deze realisatie is erg belangrijk, want kunnen meedoen in de maatschappij, van sporten tot het doen van een simpele boodschap; dat is waar voor veel mensen de kwaliteit van leven in zit.