Lysosomale stapelingsziekten – onderdeel van metabole ziekten

De oorzaak voor het niet of niet goed werken van deze enzymen, die verantwoordelijk zijn voor de afbraak van afvalstoffen, is bijna altijd een genetisch defect. Bijna alle lysosomale stapelingsziekten zijn autosomaal recessief overerfbaar. Recessief overerfbaar betekent dat zowel de vader als de moeder drager zijn van de ziekte voordat de ziekte tot uiting kan komen bij hun kind. Een drager heeft zelf geen ziekteverschijnselen. Autosomaal betekent dat jongens en meisjes een even grote kans hebben op het krijgen van de ziekte. Een kind heeft een kans van 25 procent op het krijgen van de ziekte. In 50 procent van de gevallen wordt het kind drager en de overige 25 procent is gezond.

De symptomen van lysosomale stapelingsziekten kunnen verschillen per soort ziekte. Daarbij kan de ene patiënt meer en ernstigere symptomen hebben dan de andere. Zelfs tussen kinderen met eenzelfde genetische afwijking kunnen grote verschillen zijn in hoe de aandoening tot uiting komt.^{2, 5} Naast de verschillende specifieke symptomen zijn er ook symptomen die meer algemeen bij lysosomale stapelingsziekten voorkomen zoals spierzwakte, grove gelaatstrekken, gewichtsproblemen, dwerggroei, afwijkingen aan het skelet, scoliose, vergrote lever en milt, psychose of depressie, en een ontwikkelingsachterstand.^2-3

Gerelateerde artikelen

Lysosomale stapelingsziekten

VKS: de patiëntenvereniging voor lysosomale stapelingsziekten

Hanka Dekker is directeur van de Patiëntenvereniging voor Stofwisselingsziekten (VKS). Lysosomale stapelingsziekten vallen daar ook onder. In dit artikel vertelt ze over haar ervaringen als directeur van de vereniging én als ouder…

Lysosomale stapelingsziekten

Psychische klachten, verstandelijke beperking en gedragsproblemen bij lysosomale stapelingsziekten

Marlies Valstar is arts VG (Verstandelijk Gehandicapten). Zij vertelt in dit artikel over de verstandelijke beperking en gedragsproblematiek bij lysosomale stapelingsziekten. “Bij sommige van de lysosomale stapelingsziekten zien we helemaal…

Lysosomale stapelingsziekten

Mucolipidose type II: het verhaal van een moeder

Amir, het zoontje van Sumia Fanssa, werd geboren met mucolipidose type II. Dit is een ernstige lysosomale stapelingsziekte. Amir overleed toen hij drie jaar oud was. In dit artikel vertelt…

Lysosomale stapelingsziekten zijn niet te genezen, de behandeling richt zich op het toedienen van het ontbrekende eiwit of het remmen van de stof die niet kan worden omgezet.³ Deze stofwisselingsziekten zijn complexe aandoeningen die in Nederland in verschillende expertisecentra in multidisciplinaire teams worden behandeld, zoals het ErasmusMC en het Amsterdam UMC. In dergelijke teams werken diverse specialisten zoals internisten, kinderartsen, radiologen, orthopeden, klinische genetici en gespecialiseerde verpleegkundigen samen. Een volledig overzicht voor de expertisecentra is te vinden via deze link.

Er zijn veel verschillende lysosomale stapelingsziekten. Hieronder bespreken we er een aantal. Voor elke aandoening geldt dat symptomen sterk kunnen verschillen in ernst en progressie.³

Alfa-mannosidose wordt veroorzaakt door een tekort of minder functioneren van het enzym alfa-mannosidase. De ziekte komt voor bij ongeveer 1 op de 500.000 levend geboren kinderen.⁴ Patiënten ervaren vaak symptomen als gehoorbeschadiging, grove gelaatstrekken, afwijkingen in het skelet en zenuwstelsel, mentale achteruitgang en een verzwakt immuunsysteem.^4-5 Alfa-mannosidose is een zeer heterogene aandoening: er zijn grote verschillen in ernst en progressie. Er worden twee typen  onderscheiden, een ernstige en minder ernstige variant.⁶ Kinderen met de ernstige vorm overlijden vaak al op jonge leeftijd. Kinderen met de mildere vorm kunnen de middelbare leeftijd bereiken.⁴

Gerelateerde artikelen

Lysosomale stapelingsziekten

Alfa-mannosidose

Dr. Margreet Wagenmakers, internist-endocrinoloog in het Erasmus MC te Rotterdam, geeft antwoord op de belangrijkste vragen over alfa-mannosidose. Wat is alfa-mannosidose? “Alfa-mannosidose is een zeldzame stofwisselingsziekte, de schatting is dat…

De ziekte van Fabry komt voor bij ongeveer 1 op de 15.000 mensen, maar de ziekte is ondergediagnosticeerd, waardoor het werkelijke aantal waarschijnlijk hoger ligt.⁷ Net als alfa-mannosidose is de ziekte van Fabry zeer heterogeen. Mensen met de ziekte van Fabry ervaren vaak symptomen als gevoelloosheid in handen en voeten of juist pijn in met name handen en voeten, een slechter wordende nierfunctie, hartproblemen (cardiomyopathie) en herseninfarcten.⁸ De oorzaak is het ontbreken of minder functioneren van het eiwit alfa-galactosidase A.⁷ Er is een klassieke vorm die optreedt vanaf de kindertijd met de genoemde symptomen, en een variant die zich manifesteert in de volwassenheid en betrokkenheid van het hart als belangrijkste kenmerk heeft.⁷

Gemiddeld heeft 1 op de 100.000 mensen de ziekte van Gaucher.⁹ De ziekte van Gaucher wordt veroorzaakt door een tekort of minder functioneren van het eiwit glucocerebrosidase. Patiënten kunnen symptomen ervaren als vergroting van lever en milt, te laag aantal bloedcellen, botafwijkingen met soms invaliditeit en soms een ernstige geestelijke handicap.¹⁰ De ziekte komt voor in verschillende vormen. Zo’n 90 procent van de patiënten heeft de chronische en niet-neurologische vorm.¹¹

De ziekte van Pompe staat ook bekend als glycogeenstapelingsziekte type 2 en komt voor bij zo’n 1 tot 9 op de 100.000 mensen.¹⁴ De oorzaak is een tekort of minder functioneren van het enzym alfa-glucosidase, waardoor afvalstoffen zich ophopen in skelet-, hart- en ademhalingsspieren, maar ook in organen als de lever en het zenuwstelsel. Er is een variant die zich al in de eerste levensmaanden manifesteert en soms leidt tot overlijden voor de eerste verjaardag, en een variant die zich pas op latere leeftijd laat zien.¹⁵

Referenties:

1. Everdingen JJE van, Eerenbeemt AAM van. Pinkhof Geneeskundig woordenboek (12de druk). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum; 2012.
2. Marques ARA, Saftig P. Lysosomal storage disorders – challenges, concepts and avenues for therapy: beyond rare diseases. J Cell Sci 2019; 132 (2): jcs221739
3. Platt FM, d’Azzo A, Davidson BL, et al. Lysosomal storage diseases. Nat Rev Dis Primers 2018; 4(1): 27.
4. https://www.erfelijkheid.nl/ziektes/alfa-mannosidose. Geraadpleegd op 1-9-2023
5. Malm D, Nilssen Ø. Review Alpha-mannosidosis. Orphanet Journal of Rare Diseases 2008, 3:21
6. Beck M, Olsen KJ, Wraith JE et al. Natural history of alpha mannosidosis a longitudinal study.. Orphanet Journal of Rare Diseases 2013, 8:88
7. https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Lng=GB&Expert=324Geraadpleegd op 3-12-2023
8. https://www.erfelijkheid.nl/ziektes/ziekte-van-fabry. Geraadpleegd op 3-12-2023
9. https://www.erfelijkheid.nl/ziektes/ziekte-van-gaucher. Geraadpleegd op 3-12-2023
10. Nguyen Y, Stirnemann J, Belmatoug N. Gaucher disease: A review. Rev Med Interne. 2019 May;40(5):313-322
11. https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search.php?data_id=644&lng=nl. Geraadpleegd op 3-12-2023.
12. Puckett Y, Mallorga-Hernández A, Montaño. Epidemiology of mucopolysaccharidoses (MPS) in United States: challenges and opportunities. Orphanet J Rare Dis 2021;16:241
13. Nagpal R, Goyal RB, Priyadarshini K, et al. Mucopolysaccharidosis: A broad review. Indian J Ophthalmol 2022;70:2249-61
14. Taverna S, Cammarata G, Colomba P, et al. Pompe disease: pathogenesis, molecular genetics and diagnosis. Aging 2020;12(15):15856-15874
15. Kishnani PS, Steiner RD et al. Pompe disease diagnosis and management guideline. ACMG Practice Guidelines 2008;8(5):267-288

Dit artikel is financieel mogelijk gemaakt door Chiesi Rare Diseases en inhoudelijk onafhankelijk tot stand gekomen. PM-2024-12588