Viagra tegen nierschade

Onderzoek in de muis wijst uit dat viagra (sildenafil) schade aan de nierfilters kan voorkomen. Een test van de erectiepil als medicijn tegen nierfilterschade bij de mens moet nog volgen. Is ook die succesvol, dan vormt het een nieuwe behandeling die nierfalen op langere termijn kan voorkomen. Dat schrijven onderzoekers van het Radboudumc in The Journal of the American Society of Nephrology.

Elke nier bevat ongeveer een miljoen microscopisch kleine filters die het bloed zuiveren en de afvalstoffen via de urine naar buiten werken. Die filters kunnen beschadigd raken, waardoor eiwitten en andere nuttige stoffen gemakkelijk in de urine verloren gaan en uiteindelijk nierfalen kan ontstaan.

Nog geen effectief medicijn

Tom Nijenhuis, nefroloog en onderzoeker van de afdeling Nierziekten, onderdeel van het Radboudumc Expertisecentrum Zeldzame Nierziekten, doet onderzoek naar de oorzaken en mogelijke behandelingen van nierfilterschade. “Schade aan de nierfilters zien we bij zeldzame nierziekten”, zegt Nijenhuis, “maar veel vaker treedt die schade op als gevolg van een al bestaande, chronische nierschade. Uiteindelijk leidt de nierfilterschade tot nierfalen, dialyse of niertransplantatie.”

De nierfilters bestaan uit diverse celtypes, waaronder de podocyten. Dit zijn cellen met voetvormige uitstulpingen (‘podo’ betekent voet), die als een soort voering aan de buitenkant tegen de filters zijn aangeplakt. Nijenhuis: “Schade aan die podocyten kunnen we nog niet voldoende remmen. Het ontbreekt ons gewoonweg aan effectieve geneesmiddelen om die schade te behandelen of, nog beter, te voorkomen.”

Calciumkanalen en erectiestoornissen

Nijenhuis probeert in podocyten het startpunt van die schadelijke mechanismen op te sporen en de vervolgprocessen in kaart te brengen. Nijenhuis: “Wanneer je het mechanisme kent dat de schade veroorzaakt, kun je veel beter aangrijpingspunten voor een behandeling identificeren. Daarbij is het remmen van deze mechanismen met al beschikbare medicijnen een van onze belangrijkste onderzoeksstrategieën.”

Bij nierfilterschade is het calciumkanaal TRPC6 in de podocyten overactief. Nijenhuis: “We wisten dat die calciumkanalen ook een rol spelen bij erectiestoornissen en het effect van viagra daarop. Dit leidde tot onze onderzoeksvraag: als viagra door remming van die calciumkanalen een erectie veroorzaakt, kan de erectiepil dan ook de schade aan podocyten in de nierfilters beperken?”

Beschermend effect

Die vraag is Nijenhuis met Nijmeegse en internationale collega’s gaan onderzoeken. Ze brachten de ingewikkelde cellulaire schademechanismen in beeld en concludeerden dat de kans groot was dat viagra inderdaad een nierbeschermend effect kon hebben. En dus een potentieel medicijn is voor nierfilterschade. Nijenhuis: “We hebben de werking van viagra getest in het laboratorium in podocyten en in muizen met nierfilterschade. In beide gevallen zagen we een beschermend effect. De resultaten zijn zo bemoedigend, dat we het middel nu ook in de mens willen gaan testen. Omdat viagra al een geregistreerd geneesmiddel is – voor verhoogde bloeddruk in de longslagader en erectiestoornissen – kan het bij bewezen werking ook heel snel beschikbaar komen voor de patiënt. Op basis van het onderliggende werkingsmechanisme hopen we nog andere middelen te identificeren die we als medicijn tegen nierfilterschade kunnen ontwikkelen.”