Kan DNA-reparatie leiden tot genetisch gemodificeerde superbaby's?

Deze week is bekend gemaakt dat wetenschappers erin geslaagd zijn het DNA van een embryo dusdanig te repareren dat een ernstige hartafwijking kan worden voorkomen. Hierdoor wordt een oude discussie nieuw leven ingeblazen: is ingrijpen in menselijk DNA wel wenselijk? Docent Biomedische genetica Marc van Mil van de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht bespreekt de voor- en nadelen.
“Ik snap dat dit onderwerp gevoelig ligt”, zegt Van Mil. “Want in het ideale geval verwekken een man en een vrouw op de natuurlijke weg een gezonde baby, zonder dat daar een laborant aan te pas komt. Maar voor dragers van genetische afwijkingen kan dit in de toekomst wel degelijk een oplossing bieden.”

DNA-strengen knippen en plakken met moleculaire schaar

In de nieuwe studie gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature, heeft een team van Chinese, Koreaanse en Amerikaanse wetenschappers voor het eerst de zogenaamde CRISPR–Cas9-techniek gebruikt tijdens een (kunstmatige) bevruchting van een eicel. CRISPR is een soort moleculaire schaar, waarmee het relatief simpel is om DNA-strengen te knippen en te plakken. Het was al langer duidelijk dat hiermee in theorie talloze genetische aandoeningen voorkomen zouden kunnen worden. Nu is dat voor het eerst ook uitgevoerd – hoewel de genetisch gemodificeerde embryo’s niet zijn teruggeplaatst in een baarmoeder.

Embryoselectie

Het antwoord op de vraag of we dat überhaupt moeten willen, is genuanceerd – legt Van Mil uit. “Als er op dit moment sprake is van een erfelijke ziekte in de familie, dan kan embryoselectie soms een serieuze optie zijn. Via IVF worden meerdere eicellen bevrucht met een zaadcel. Alle embryo’s worden vervolgens gecontroleerd op de aanwezigheid van de erfelijke ziekte, waarna er eentje wordt ingebracht bij de vrouw. De rest van de embryo’s wordt weggegooid.”

Superbaby’s

Met dit nieuws komt ook een decenniaoude vrees weer tot leven: de angst voor genetisch gemodificeerde superbaby’s, die je kunt bestellen zoals je een auto uitzoekt. Blauwe ogen, een volle bos haar, brede schouders en goed stel hersens: in een namiddag is het bij elkaar geknipt en geplakt.
“Dat is hiermee echt niet mogelijk”, zegt Van Mil. “Veel genetische afwijkingen hebben één aanwijsbare plek waar het misgaat. Dat is nu te repareren. Maar zelfs van zoiets simpels als iemands haargroei zouden we niet weten waar zich dat precies bevindt. Laat staan als we het hebben over iemands persoonlijkheid. Daarbij: de mens is veel meer dan zijn DNA. De samenwerking tussen al die miljarden cellen in ons lichaam is zo enorm complex. Door alleen naar de losse bouwstenen te kijken, is niet alles te verklaren – het gaat ook om de samenwerking tussen al onze cellen. Vergelijk het met een computer. Als je weet hoe alle losse onderdelen eruitzien, wil het nog niet zeggen dat je ook snapt hoe alles werkt.”
Bron: Universiteit van Utrecht