Toegankelijkheid van ggz-zorg is een groot probleem

De problemen rond de ggz-zorg voor patiënten met ernstige psychische klachten nemen toe. Tijdens een recent onderzoek onder huisartsen meldde bijna de helft van de 1.406 respondenten dat patiënten langer dan acht weken moeten wachten voordat ze gespecialiseerde hulp krijgen.

Lange wachtlijsten

Die wachtlijsten zijn er ook als het gaat om de in- en uitstroom van ggz-instellingen. Dit is onder andere een gevolg van het gebrek aan randvoorwaarden zoals beschikbaarheid van begeleiding en huisvesting. De toegankelijkheid van de ggz-zorg is onvoldoende, en dat leidt tot grote persoonlijke én maatschappelijke problemen.

Ggz-zorg in de theorie

In theorie is de zorg prima geregeld. Wie kampt met psychische problemen en daardoor, al dan niet tijdelijk, begeleiding nodig heeft, kan in een ideale situatie thuis blijven wonen. Maar dat is alleen mogelijk als er in die thuissituatie tijdig en voldoende begeleiding wordt geboden. Is opname noodzakelijk, bijvoorbeeld in een ggz-instelling, dan moet ook die mogelijkheid beschikbaar zijn.

Na een opname volgt terugkeer in de maatschappij. Voor wie niet direct de stap naar thuis wonen kan maken, is er de mogelijkheid van beschermd wonen. Zodra de cliënt voldoende is hersteld, volgt dan terugkeer naar een eigen woning met, als dat nodig is, ambulante begeleiding.

Verergering van klachten

In de praktijk blijkt dat mensen nu niet, of in ieder geval niet op tijd, de zorg en begeleiding krijgen die zij nodig hebben en waar zij recht op hebben. De gevolgen zijn ernstig. “Mensen kunnen vereenzamen en klachten kunnen verergeren”, vertelt Mirjam Drost van het Landelijk Platform GGz, de koepel van, voor en door cliënten- en familieorganisaties in de ggz.

“Als deze periode te lang duurt, kunnen suïcidale gedachten en depressieve klachten toenemen en krijgen mensen mogelijk angst- en paniekstoornissen of psychoses.”

Gedwongen opnamen en crisissituaties

Een tweede probleem zijn gedwongen opnamen en opnamen in crisissituaties. Hiervan is bekend dat dit een negatief effect heeft op behandeling en herstel. Het is bovendien voor de cliënt heel stigmatiserend. Hij wordt gezien als ‘gek’, ‘gevaarlijk’ en ‘een probleemgeval’, terwijl dat vaak helemaal niet zo is. Iemand is doorgaans slechts tijdelijk in de war. En dat die situatie ernstiger wordt, komt doordat zorg aan huis uitblijft.

De brugfunctie van RIBW’s

RIBW’s (Regionale Instellingen voor Beschermd Wonen) hebben een brugfunctie als het gaat om de doorstroom van cliënten van intramurale zorg naar zelfstandig, of zo zelfstandig mogelijk wonen. RIBW’s kunnen ook een brugfunctie vervullen bij het verkorten van de geconstateerde wachtlijsten bij huisartsen.

“Er is echter een groot tekort aan betaalbare en geschikte woonruimte waardoor veel oponthoud ontstaat in de doorstroom”, constateert Artie van Tuijn, bestuursvoorzitter van RIBW Alliantie. Cliënten die toe zijn aan de volgende stap houden nu plaatsen bezet die nodig zijn voor cliënten die moeten doorstromen vanuit onder meer de ggz-instellingen.

Ambulante zorg

Bijkomend probleem is dat veel gemeenten de duur van de ambulante begeleiding op het moment dat cliënten uitstromen uit de RIBW’s standaard beperken tot een periode van een half jaar. “Alleen begeleiding op maat, gebaseerd op de persoonlijke omstandigheden, biedt mensen perspectief op een zo zelfstandig mogelijke deelname aan de maatschappij”, stelt Van Tuijn. Naarmate cliënten meer in staat zijn zelfstandig deel te nemen aan de maatschappij, kan de ambulante begeleiding worden afgebouwd. Belangrijk is dan wel dat indien nodig de begeleiding bereikbaar blijft.