Een blik op meningitis

Meningitis (hersenvliesontsteking of nekkramp) is een ontsteking van de vliezen die om de hersenen en het ruggenmerg liggen. Vooral onder baby’s en jonge kinderen t/m 5 jaar komt de ziekte vaak voor. Bacteriële en virale meningitis zijn de twee varianten die worden onderscheiden.

Bacteriële meningitis

Voor de meest agressieve variant van de ziekte is een bacterie de oorzaak. Deze komt gemiddeld 365 keer per jaar voor. Het snelle verloop van de infectie zorgt ervoor dat iemand binnen 48 uur ernstig ziek wordt. Vaak begint dit als bloedvergiftiging, waarbij de bacteriën zich snel vermenigvuldigen en de bloedbaan infecteren. De veroorzakers van bacteriële ontstekingen zijn: meningokokken, pneumokokken of Haemophilus influenzae type b (Hib).

Vaccinaties beschikbaar?

In Nederland zijn er voor de drie varianten vaccinaties beschikbaar. Baby´s en jonge kinderen t/m 5 jaar krijgen via het rijksvaccinatieprogramma een inenting tegen meningokokken type C, pneumokokken en Hib. Voor ouderen en mensen met een verminderde afweersysteem wordt ook pneumokokkenvaccinatie aangeboden. Vaccinatie tegen type B wordt niet gedaan, maar is wel mogelijk. Het RIVM bericht dat een epidemie van dit type voorkomen met tussenpozen van 10 tot 25 jaar. Dankzij recente berichtgeving in de media is er een toenemende druk ontstaan voor vaccinatie tegen dit type.

Virale meningitis

Het verloop van virale meningitis is milder omdat een virus geen eigen kern heeft en zich dus niet kan vermenigvuldigen. Virussen nemen hierdoor in aantal af tot ze volledig verdwenen zijn. Virale meningitis kan ontstaan na een maagdarm- of luchtweginfectie. Vanuit de keelholte, de longen of de darmen verspreidt het virus zich via het bloed naar de hersenvliezen. Hoeveel keer per jaar deze variant voorkomt is lastig in te schatten omdat niet alle gevallen bekend worden.

De diagnose van hersenvliesontsteking

Hersenvliesontsteking kan vaak beginnen als een onschuldig griepje. Symptomen waarop je moet letten zijn, hoofdpijn, koorts en nekstijfheid. Bij een bacteriële ontsteking zijn de symptomen ook huidbloedinkjes (paarsrode vlekjes die niet verdwijnen als je erop duwt), overgeven en veranderingen in het bewustzijn van een persoon (slaperigheid of bewusteloosheid). De symptomen waar je bij baby’s op kunt letten zijn tekenen van prikkelbaarheid of lusteloos gedrag. Om met zekerheid te kunnen zeggen van welke vorm van meningitis sprake is, moet een lumbaalpunctie worden gedaan. Hierbij wordt via een ruggenprik hersenvocht afgenomen.

Behandeling meningitis

Patiënten met virale meningitis genezen binnen twee weken uit zichzelf. Tegen klachten als hoofdpijn kunnen pijnstillers worden voorgeschreven. De enige uitzondering van deze variant is herpesmeningitis, deze is te behandelen met medicijnen. Bij de bacteriële variant is direct toedienen van antibiotica en ontstekingsremmende medicijnen in het ziekenhuis van noodzaak. De periode van behandeling verschilt per persoon en kan variëren van enkele dagen tot in het extreme geval enkele maanden. Als er een risico is voor de personen in de directe omgeving, moeten deze ook een preventieve antibiotica krijgen.

(Blijvende) gevolgen na genezing

Na genezing van hersenvliesontsteking kunnen er nog restverschijnselen optreden. De meest voorkomende gevolgen van bacteriële meningitis dienen zich vrij snel na genezing aan (zie de opsomming onderaan). Op latere leeftijd kunnen wellicht ook leer- en gedragsproblemen ontstaan. Na de virale variant houden mensen meestal geen (blijvende) gevolgen over. In enkele gevallen zijn de klachten vergelijkbaar met die van een bacteriële meningitis en kunnen ze blijvend zijn.

10 mogelijke gevolgen na hersenvliesontsteking