Ouderenzorg in Nederland, groei en kansen

Hoewel steeds meer studenten kiezen voor een opleiding verpleegkunde, lukt het Nederlandse hogescholen bijna niet om studenten enthousiast te krijgen voor een baan in de ouderenzorg. En dat is een probleem, omdat Nederlanders steeds ouder worden, is straks meer en langer zorg nodig.

Jacqueline Joppe, vicevoorzitter van het bestuur van ActiZ herkent dit probleem, maar ziet ook dat het al langer speelt. Zelf deed zij hbo-v in 2002, en ook toen werd er een beetje sneu naar mensen gekeken die in de ouderenzorg gingen werken, vertelt ze.

Toch koos Joppe uiteindelijk voor precies die specialisatie: “Ik dacht aanvankelijk dat de hectiek van het werken in de zorg mij aansprak, misschien ook omdat alles om je heen en in de media tegenwoordig jong en snel moet zijn.” Joppe kwam er echter gaandeweg achter dat het heel erg leuk is om met ouderen te werken.

Tijdens haar studie, waarbij ze op een bepaald moment ook stage liep in de ouderenzorg, ging er een hele nieuwe wereld voor haar open. Mensen uit een andere tijd, een schat aan levenservaring; ze was direct verkocht. En nog steeds. Toch staat de ouderenzorg de laatste jaren niet zo goed in het daglicht, erkent ook Joppe.

Wat daarbij niet heeft meegeholpen is de berichtgeving over de ouderenzorg: “De werkdruk is natuurlijk toch vrij pittig, zeker sinds de bezuinigingen van 2013 – minder mensen, minder tijd – maar ook de werkbeleving zelf is minder positief geworden, zowel bij cliënten als hulpverleners. Dat moeten we ombuigen.”

Cultuuromslag

Toch ziet Joppe wel een cultuuromslag in de manier waarop de ouderenzorg naar zichzelf kijkt. Een groot deel van de ouderen wil tegenwoordig graag langer thuis blijven wonen, in ieder geval zolang het nog mogelijk is. Wanneer dit door omstandigheden niet meer kan, wil men toch zoveel mogelijk zelf kunnen doen, ook in het verpleegtehuis.

Joppe: “Regie over je eigen leven, daar wordt iedereen gelukkig van. En daarin zie ik ook juist in de ouderenzorg een andere manier van denken ontstaan. Wij ondersteunen en begeleiden ouderen – meer dan vroeger – om in hun eigen kracht te blijven. Dat geeft het werk een andere dimensie.”

Als gevolg van alle bezuinigingen doet ook het nadenken over eigen regie zijn intrede binnen de ouderenzorg. Hoe kan ervoor gezorgd worden dat Nederland straks met minder professionele zorg toe kan, en dat familie en samenleving betrokken blijven bij ouderen?

Het zijn belangrijke vragen voor de toekomst waarin slim nadenken over de ouderenzorg een centrale positie inneemt. Maar ook het dagelijkse contact met mensen maakt werken in de zorg interessant. Joppe: “Ik ben inmiddels bestuurder, maar ik werk zelf ook nog gewoon mee op de vloer, gewoon omdat je iedere dag weer iets leert van je contact met ouderen.”

Verschil maken

Dat werken in de ouderenzorg helemaal niet saai is, daar kan ook Gwendolyn Bonarius (21 jaar) over meepraten. Als studente hbo-v zit ze in het laatste jaar van haar opleiding: “Wat ik zo leuk vind aan de ouderenzorg is de hoge complexiteit. De meeste zorgvragers hebben verschillende aandoeningen waar je als hbo’er mooi op in kan spelen. Je kennis van klinisch redeneren kun je goed toepassen, zowel in de wijk als in het verpleeghuis.”

Toch ziet Gwendolyn ook dat zij in haar jaar een van de weinigen is die voor ouderzorg heeft gekozen. “Misschien komt dit omdat je in de oriënterende fase vaak alleen met een verzorger meeloopt. Het enige dat je dan ziet is inderdaad het billen wassen.”

Hierdoor blijft volgens haar de gespecialiseerde ouderenzorg op hbo-niveau buiten beeld bij beginnende studenten en dat vindt ze zonde. Zij had zelf het geluk dat ze terechtkwam op een erg leuke stageplek. Heel veelzijdig en met allerlei klachten, van psychosomatische tot terminale zorg. Hier mocht ze ook zelf indiceren. Op deze manier kreeg zij een reëel beeld van wat de moderne ouderenzorg allemaal behelst.

Gwendolyn werkt naast/ voor haar studie vier dagen in de week, in de wijkzorg en in een verpleeghuis. Dat is heel verschillend. “Wij hebben een man in wijk gehad die enorm overbelast is. Zijn dementerende vrouw is gevallen en hij zorgt goed voor haar. Maar de situatie groeit hem boven het hoofd. Wij kijken hoe we die man en vrouw kunnen helpen. Dat is enorm dankbaar werk. Je kunt dan echt verschil maken in iemands leven.”

Groei en carrièreperspectieven

Joppe ziet veel mogelijkheden voor de toekomst. De meeste nieuwe medewerkers ziet zij instromen via bestaande medewerkers die heel blij zijn met hun vak. Mond-op-mondreclame dus. Joppe begrijpt dat wel: “Je kunt in deze sector werken als je ervaren bent, maar ook als je nog geen enkele ervaring hebt, zijn er veel mogelijkheden tot na- en bijscholing.”

Veel ouderenzorgaanbieders bieden gratis een hbov-opleiding aan in een leer-/ salarisovereenkomst, en er worden steeds meer opleidingen ontwikkeld voor zij-instromers. Joppe: “En als je de salarissen binnen de ouderenzorg vergelijkt met andere beroepen op MBO niveau, bijvoorbeeld winkelmedewerker, dan hebben wij eigenlijk een heel mooi salaris. Bovendien kun je in de zorgsector prima doorgroeien als de ambitie hebt.”

Hoe dan ook is de ouderenzorg een groeisector. Er zijn in Nederland momenteel 270.000 ouderen die wijkverpleging nodig hebben, in 2025 zijn dat er 350.000. Kijkend naar de demografische ontwikkeling, zijn er over zeven jaar bijna anderhalf miljoen 80-plussers. Hoogste tijd om een serieuze arbeidsmarktagenda te maken.

Joppe: “We hebben 100.000 extra werknemers nodig en er is nu twee miljard vrijgemaakt voor intramurale zorg. Er is dus veel ruimte voor extra medewerkers en voor bij- en opscholing.”

Gwendolyn geeft als hbo-v-werkstudent in de ouderenzorg zelfs ook trainingen aan collega’s in verpleegtehuizen. Er werken nu bijna nog geen hbov’ers in de verpleeghuizen, maar omdat de zorgvraag ook hier steeds complexer wordt, is men hier volop bezig met een professionaliseringsslag.

Dit kan het extra aantrekkelijk maken voor hbo-v-studenten om te kiezen voor de ouderenzorg. “Ik krijg op mijn werkplek ook de mogelijkheid om klinische lessen te geven in bijvoorbeeld basiszorg en psychiatrie in de ouderenzorg.Een leuke start van mijn carrière.”