Gewoon meedoen

Alle kinderen willen het liefst zo gewoon mogelijk meedoen in het onderwijs en in de maatschappij in de brede zin. Kinderen met een verstandelijke en/of lichamelijk beperking, of met een chronische ziekte, psychiatrische of gedragsstoornis hebben vaak te maken met een afstand tot de arbeidsmarkt. Hoe zorg je ervoor dat iedereen mee kan blijven doen? Welke ontwikkelingen spelen op dit vlak? We stelden de vraag aan Cor de Ruiter (bestuurder), Jelka Bröcheler (projectleider Werkstraat) en Maaike van Bakkum (coördinator Expertisecentrum) van Stichting Orion.

Leerlingen in het speciaal voortgezet onderwijs ervaren vaak een afstand tot de arbeidsmarkt. Wat is het belang om die afstand te verkleinen?

Bröcheler: “Het is belangrijk om zelfredzaamheid te stimuleren en de basis werknemersvaardigheden aan te leren waarmee jongeren aan de slag kunnen in het dagelijks leven. Denk hierbij aan: op tijd komen, gepaste kleding dragen, afspraken nakomen en samenwerken. Voor de werkplek betekent het soms dat de leerlingen aangepast werk verrichten, bijvoorbeeld doordat ze minder uren maken dan een reguliere werknemer doordat ze minder belastbaar zijn of een aangepaste werkplek hebben. Maar wel dat ze kunnen meedoen.”

Hoe kan passend werk gevonden worden voor deze leerlingen? Is het soms een zoektocht?

Bröcheler: “Ja, soms wel, al zijn er altijd wel bedrijven en organisaties die zich hiervoor openstellen. Een goede samenwerking met het UWV en de gemeente is eveneens van belang. Sommige gemeenten – zoals de gemeente Amsterdam – hebben jobcoaches in dienst die deze leerlingen bij de hand nemen en ze begeleiden naar en in hun werk. Het is een intensief traject, dat begint bij de school, waar de leerlingen werken aan vaardigheden die als werknemer van belang zijn. Een antwoord vinden op de vraag wat je moet doen om aan het werk te kunnen gaan? Hoe oriënteer je je op je beroepenveld? Waar is werk te vinden dat je leuk vindt en dat je aankunt? Via stages kun je dat mede bepalen en het is mooi om een stageplek te vinden waar je later ook aan het werk kunt gaan. Verder kun je proberen deze leerlingen te laten uitstromen naar ROC’s en een leer-werktraject opzetten.”

Nu kunnen leerlingen in het openbaar speciaal onderwijs een sterk wisselend niveau hebben. Wat is hierbij de beste aanpak?

Bröcheler: “Het streven zou moeten zijn om ze altijd zo hoog mogelijk te laten uitstromen, maar het klopt dat dat voor de een betekent dat hij naar dagbesteding gaat, voor een ander beschut werk – waar leerlingen in een bedrijf meer begeleiding krijgen – en voor een deel betekent het reguliere arbeid. Maar voor allemaal zijn dezelfde vaardigheden belangrijk. Verder is het goed om een loopbaangesprek te houden. Bepaal daarbij realistische doelen.”

Wat is de rol van de ouders in dezen?

Bröcheler: “Die is groot. Zij moeten hun kinderen mede stimuleren om deze werknemersvaardigheden in acht te nemen. Vooral op tijd komen, niet te snel ziek melden en je houden aan de regels van het bedrijf. En samen zorgen dat ze ook aan het werk blíjven.”

Wat is de uitdaging richting werkgevers?

Bröcheler: “In de maatschappij is over het algemeen weinig kennis omtrent mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het zijn mensen die soms even een duwtje in de rug nodig hebben en dat vergt input van werkgevers. Het kost hen extra tijd, maar op de lange termijn levert het ook wat op. Als deze leerlingen een plekje kunnen krijgen in de maatschappij, levert het geld op in plaats van dat het geld kost. Soms vraagt het om een aangepaste werkplek, of om besef bij de collega’s dat iemand lastig gedrag heeft. Het is essentieel om werknemers goed te informeren over wat de leerling nodig heeft om de kans op succes zo groot mogelijk te laten zijn. Dat vraagt ook betrokkenheid van de docenten.”

Waarom is het voor kinderen belangrijk om zo lang en goed mogelijk in het reguliere onderwijs mee te draaien?

Van Bakkum: “Elk kind gaat het liefst naar de school om de hoek, als dat mogelijk is. En ouders willen dat ook. Hoe mooi is het dan als je dat samen voor elkaar kunt krijgen. Je wilt de leerling zo veel mogelijk in de eigen omgeving laten leren en opgroeien. Je ziet vaak dat een leerling met extra inzet zich kan blijven ontwikkelen. En als het kind ziet dat hij of zij ertoe doet, raak je aan iets essentieels.”

De Ruiter: “Voorheen waren kinderen met gedragsproblemen vaak de stoorzenders in de klas. Als een leraar leert om op de juiste manier om te gaan met zo’n leerling en daarmee succes heeft, hoort zo’n kind bij de groep. Kind blij, ouders blij, leraar blij. Bovendien zit een belangrijk percentage van deze kinderen thuis; als je dat kunt voorkomen en kunt zorgen voor een verbinding met het onderwijs, is er veel gewonnen. Overigens verzorgen we in deze gevallen ook onderwijs thuis, wel met als doel om langzaam maar zeker weer naar school te gaan. En soms is onderwijs met zware ondersteuning op een van onze speciale scholen absoluut het beste voor de leerling.”

Hoe ondersteunt jullie organisatie scholen in het regulier onderwijs?

Van Bakkum: “In het kader van Passend Onderwijs ondersteunt het team van het Expertisecentrum Orion scholen in het reguliere onderwijs. Leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften kunnen op deze manier zo lang mogelijk in het reguliere onderwijs blijven. Afhankelijk van de vraag van scholen doen we dit op leerlingniveau, maar ook op het niveau van de leerkracht, omdat je als leerkracht uit je comfortzone moet komen om goede ondersteuning te kunnen bieden. Dat kan door coaching of co-teaching, puur samen doen dus. Of op schoolniveau, via cursussen en workshops. Soms zijn het kleine tips, het kan gaan over de aanpassingen in de klas. Een kwestie van durven het anders te doen dan in het reguliere onderwijs gebruikelijk.”

Op welke manier kun je elkaar versterken?

Van Bakkum: “Onze mensen hebben allemaal zelf ook voor de klas gestaan, zij kennen de praktijk en weten vanuit hun ervaring in het speciaal onderwijs hoe om te gaan met leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften, denk bijvoorbeeld aan een leerling met een vorm van autisme. We ondersteunen scholen vooral door samen met een leerkracht of team aan de slag te gaan. Daarnaast verzamelen we kennis en delen deze onder meer door onderwijsprofessionals uit te nodigen om te komen kijken in het speciaal onderwijs. We gaan in gesprek zodat we kunnen leren van elkaar. Dat is een wederkerig proces. We willen de verbinding tussen speciaal en regulier onderwijs versterken.”

Meer informatie
Stichting Orion biedt openbaar speciaal onderwijs – zowel primair als voortgezet – aan in Amsterdam. Op 13 maart 2019 organiseert de stichting het event ‘Leerling passend in de samenleving’. Dit is event is gratis toegankelijk. Aanmelden en meer informatie via organisatie@orion.nl

www.orion.nl
www.expertisecentrumorion.nl
www.orionwerkstraat.nl