Het veranderende zorglandschap

Sinds 1 januari van dit jaar zijn er veranderingen in de zorg. Zo gaat het eigen risico omhoog naar 350 euro. 

Wie in Nederland woont of werkt, is wettelijk verplicht een basisverzekering af te sluiten bij een zorgverzekeraar in Nederland. Het basispakket dekt de standaardzorg van bijvoorbeeld huisarts, ziekenhuis of apotheek. De overheid beslist wat er in het basispakket zit.

Basispakket

De veranderingen in het basispakket in 2013 zijn onder andere: het eigen risico gaat omhoog naar 350 euro, rollators en andere eenvoudige loophulpmiddelen verdwijnen uit het basispakket, men betaalt een eigen bijdrage van 25 procent bij de aanschaf van gehoortoestellen, de eigen bijdrage in de curatieve geestelijke gezondheidszorg wordt afgeschaft, het stoppen-met-rokenprogramma komt terug in het basispakket en er worden maximaal drie behandeluren dieetadvies vergoed.

AWBZ

Om de zorg toegankelijk, goed en betaalbaar te houden, voert het kabinet de komende jaren hervormingen door zoals op het gebied van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Ook neemt de overheid maatregelen zodat mensen langer zorg thuis kunnen krijgen. Het kabinet wil de AWBZ vanaf 2015 ingrijpend hervormen. Alleen de zwaarste, langdurige zorg wordt dan nog vergoed uit de AWBZ. Lichtere vormen van AWBZ-zorg gaan naar gemeenten of worden geregeld via de zorgverzekering. Verder is bij mensen met een eigen vermogen de eigen bijdrage omhooggegaan, is er extra geld voor persoonsgebonden budget en wil het kabinet dat mensen langer zorg thuis kunnen krijgen.

Mantelzorg

Het zorglandschap verandert: de overheid trekt zich steeds meer terug en stimuleert dat patiënten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars hun verantwoordelijkheid nemen. Langer thuis blijven betekent ook dat de rol van de mantelzorg steeds groter wordt. Er zijn in Nederland 3,6 miljoen mantelzorgers die langdurig en onbetaald zorgen voor zieke of gehandicapte familieleden of vrienden. Een ziekte die iemand langzaam maar zeker volledig afhankelijk maakt van de zorg van anderen is dementie. De verwachting is dat in de toekomst een op de vijf mensen een vorm van dementie krijgt, waarvan de ziekte van Alzheimer de meest voorkomende is. Het overgrote deel van deze mensen woont thuis en krijgt zorg van vooral mantelzorgers. De belangrijkste reden voor opname in een verpleeghuis is dat de mantelzorg het niet meer aan kan.

Dementie

“De samenleving wordt steeds ouder en er nadert een grote golf van mensen die zullen lijden aan dementie”, zegt Bart Rutten, lid Wetenschappelijke Adviesraad ISAO (Internationale Stichting Alzheimer Onderzoek) en neurowetenschapper/psychiater aan het Maastricht UMC. Het verouderingsproces is de grootste risicofactor om Alzheimer te ontwikkelen. “Daarnaast wordt de kans verhoogd door bijvoorbeeld levensstijlfactoren zoals voeding en genetische factoren, die vooral bij de vroege vorm van de ziekte een belangrijke rol spelen. Tot nu toe is de voortgang van de ziekte onomkeerbaar en onbehandelbaar. Om effectieve strategieën te ontwikkelen die de ziekte daadwerkelijk kunnen vertragen of de ernst kunnen verminderen is neurobiologisch onderzoek noodzakelijk. De identificatie van de biologische componenten in het ziekteproces die omkeerkaar zijn, zal er hopelijk toe leiden dat we in de toekomst dementie kunnen vertragen, behandelen en misschien zelfs in bepaalde gevallen kunnen voorkomen! Vroegdiagnostiek, het tijdig herkennen van voorstadia, is hierbij natuurlijk van groot belang.”

Geneesmiddelen

Nederlanders gebruiken in vergelijking met andere Europeanen weinig medicijnen. Toch stijgen de uitgaven aan medicatie. Belangrijke oorzaken zijn de komst van nieuwe, dure geneesmiddelen en het feit dat mensen steeds ouder worden. De Stichting Eerlijke Geneesmiddelenvoorzieningen (EGV) is een onafhankelijke organisatie die zich inzet om arts en patiënt te ondersteunen bij problemen met de vergoeding van geneesmiddelen. De wet- en regelgeving over de vergoeding van geneesmiddelen is lastig te doorgronden en kan voor artsen, patiënten en zorgverzekeraars voor misverstanden zorgen. De stichting is tien jaar geleden opgericht door de initiatiefnemers die zich zorgen maakten om de communicatie tussen arts en patiënt en om de toegang tot medicijnen.

Monitor

In 2012 en in 2013 heeft een overheveling van dure geneesmiddelen plaatsgevonden. Het gaat daarbij om veranderingen in de financiering voor geneesmiddelen die worden ingezet bij chronische ontstekingsziekten zoals reuma, oncologische aandoeningen en aandoeningen waarbij groeihormonen worden voorgeschreven. De stichting heeft in samenwerking met een groot aantal patiëntenorganisaties en beroepsverenigingen een monitor in het leven geroepen: monitorgeneesmiddelen.nl. De monitor is een goede basis volgens EGV-vicevoorzitter Kees van Schagen: “Een model waarin artsen en patiënten een belangrijke rol hebben.” Er is een denktank opgezet om na te denken over wat potentiële problemen kunnen zijn. Hiervoor kunnen patiënten de vragenlijst op de website invullen. Zij worden opgeroepen via patiëntenverenigingen en beroepsgroepen.

Switch

Ook heeft de stichting een helpdesk voor patiënten die geneesmiddelen niet kunnen krijgen; deze signalen worden meegenomen. Daarnaast wordt aanvullend onderzoek van bijvoorbeeld apothekerscoöperatie Napco meegenomen. Het rapport is nu naar de Tweede Kamer. Van Schagen: “Wel jammer dat het ministerie dat de subsidie verstrekt, worstelt met de conclusies met betrekking tot de invoering van de overheveling. De oplossing moet de kwaliteit structureel ondersteunen. Alles draait nu om volumes en kostenbeheersing. Als patiënten daardoor moeten switchen, terwijl de richtlijnen zeggen dat het niet goed is, dan komt de kwaliteit van zorg in gevaar.” Dit gebeurt vooral bij TNF-alfa-blokkers. Patiënten begrijpen niet waarom veranderd wordt. Er wordt nu onderzocht of in één keer switchen wel goed is. “De monitor is in het politieke debat ingebracht en geeft transparantie, iets dat nodig is in de zorg. We moeten zorgconsumenten, die nu nog te afhankelijk van de arts zijn, vertrouwen geven en in de spreekkamer de vrijheid geven om zelf beslissingen te durven nemen.”

Communicatie

Voor een goede kwaliteit van zorg is goede communicatie belangrijk. Van Schagen: “We hebben het over multidisciplinaire teams, wijkverpleging, enzovoort. Behalve de communicatie tussen arts en patiënt is ook de communicatie tussen de zorgverleners onderling en tussen de ziekenhuisapotheek en de openbare apotheek belangrijk. Die laatste vorm van communicatie rammelt nu nog aan alle kanten en wordt een steeds nijpender probleem, zeker bij oncolytica. De communicatie moet zo optimaal mogelijk zijn voor het welzijn van de zorgconsument! En ook is transparantie in de financiering noodzakelijk. Er zijn bijvoorbeeld nu vaak nog onduidelijke afspraken tussen ziekenhuizen en zorgverzekeraars.”