De rol van domotica in de zorg

De langdurige zorg is aan hervorming onderhevig. Verpleeg- en verzorgingshuizen zijn anno 2016 voorbehouden aan mensen die 24-uurszorg nodig hebben. Het beleid is om mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis te laten wonen. Een streven dat kan worden ondersteund met technologie: zorgdomotica.

Wat is zorgdomotica?

Medewerkers in de ouderen- en gehandicaptenzorg passen zorgdomotica al langer toe om de nachtzorg te ondersteunen. Zorgdomotica voor de nachtzorg wordt onderverdeeld in akoestische, sensorische en videobewaking. Recent is ‘intelligentie’ toegevoegd aan de systemen, waarmee je meldingen en alarmen kunt interpreteren en filteren.

Onderzoek naar domotica in de zorg

Vilans, kenniscentrum voor langdurige zorg, deed uitgebreid onderzoek naar de mogelijkheden en onmogelijkheden van deze nieuwe generatie zorgdomotica voor de nachtzorg. Johan van der Leeuw (Senior adviseur zorgtechnologie) en Henk Herman Nap (Senior adviseur Innovatie en Onderzoek eHealth) bespreken de belangrijkste conclusies uit het onderzoek dat Vilans deed.

Uit het onderzoek blijkt dat de nieuwe generaties domotica het aantal loze meldingen flink kunnen reduceren. Henk Herman Nap: “De traditionele akoestische systemen zijn te vergelijken met een babyfoon; elk geluid geeft een melding. De nieuwe intelligente systemen kunnen geluiden als kuchjes, radio en dergelijke filteren. Ondanks deze grote verbetering blijft akoestische bewaking in vergelijking tot nieuwe generaties sensorische en videobewaking een relatief hoog aantal loze meldingen houden.”

Succes blijkt niet zonder meer gegarandeerd. “Wil je zorgdomotica succesvol inzetten, dan moet je rekening houden met verschillende factoren”, beschouwt Henk Herman Nap. “Effectiviteit is niet alleen afhankelijk van de zorgdomotica, maar zeker ook van het draagvlak onder zorgpersoneel en technische infrastructuur.”

Het verschil tussen gehandicapten- en ouderenzorg

Opvallend is verder dat er een duidelijk verschil is tussen de gehandicapten- en ouderenzorg als het gaat om domotica. Henk Herman Nap: “In de gehandicaptenzorg blijft akoestische bewaking in combinatie met maatwerk een belangrijke rol spelen. Deze sector maakt al decennia lang gebruik van dit soort systemen en de nachtzorgcentrales zijn er volledig op ingericht om tientallen meldingen per minuut te verwerken.

In de ouderenzorg heb je doorgaans geen nachtzorgcentrales. Medewerkers lopen daar rond met DECT telefoons of smartphones waar de meldingen op binnenkomen. Je ziet daar met name sensorische bewaking. Vaak wordt daarbij hetzelfde type systeem in elke kamer geïnstalleerd, zodat je bepaalde profielen kunt volgen.” Johan van der Leeuw: “Dementiezorg is één ziektebeeld met bepaalde kenmerken.

Bij de gehandicaptenzorg is de cliëntenpopulatie veel diverser waardoor maatwerk essentieel is.” Het creëren van voldoende draagvlak in een zorgorganisatie is een zorgvuldig proces. Henk Herman Nap: “Je moet er de tijd voor nemen, denk in maanden. Training is belangrijk en de inzet van superusers, voorlopers die andere medewerkers kunnen helpen.”

Wat kán de rol van domotica zijn?

Uit het onderzoek van Vilans blijkt dat zorgverleners moeite hebben om zich voor te stellen welke rol domotica in het zorgproces kan spelen. De technologie wordt vaak ingezet om te besparen op personeelskosten, omdat mensen in de nachtzorg minder rondes hoeven te lopen. Bij onvoldoende draagvlak ontbreekt het vertrouwen in de techniek waardoor de nachtelijke rondes blijven bestaan. Johan van der Leeuw: “Het gaat overigens niet alleen om minder werkdruk voor de medewerkers. Als je twee of drie keer per nacht bij een cliënt gaat kijken, verstoor je de nachtrust.”

Leefstijlmonitoring bij dementerende ouderen

Een ontwikkeling voor de nabije toekomst is leefstijlmonitoring bij dementerende ouderen thuis. Vilans is betrokken bij verschillende projecten om leefstijlmonitoring op te schalen. Johan van der Leeuw: “Je hangt een aantal sensoren in huis, die bijhouden waar iemand is geweest. Over de tijd kun je zien wanneer iemand naar de keuken of de badkamer gaat. Het is geen bewaking, maar monitoring, wat vooral belangrijk is bij progressieve ziekten als dementie om crisissituaties te voorkomen. Opname in een zorginstelling kan hiermee wellicht uitgesteld worden.”