De waarde van innovatieve geneesmiddelen

Onderzoek levert nieuwe, betere geneesmiddelen op. Deze innovaties zijn vaak duur. Althans, dat is het algemeen heersende idee. De vraag is of dit idee waar is. Deze vraag is niet eenvoudig te beantwoorden. Duur is immers een relatief begrip. Het is daarom relevant om te kijken wat het gebruik van nieuwe medicatie aan baten oplevert. Aan gezondheidswinst bijvoorbeeld of verbetering van kwaliteit van leven. Maar mensen die genezen kunnen ook weer participeren op de arbeidsmarkt. Ook dat zijn baten.

Directe en indirecte baten van geneesmiddelen

Baten van medicijnen kunnen direct en indirect zijn. Directe baten zijn een maat voor de verbeterde gezondheid en de toegenomen levensduur van de behandelde patiënt. Hierbij kan worden gedacht aan het verlagen van het cholesterol, een succesvolle behandeling met een nieuw antibioticum of het genezen van kanker. Naast directe baten leveren medicijnen ook indirecte baten op: gunstige effecten buiten de gezondheid van de patiënt, zoals lager ziekteverzuim en hogere arbeidsparticipatie en –productiviteit (indirecte baten). Zo kan een verbeterde gezondheid bijvoorbeeld leiden tot het zelfstandig uitvoeren van het huishouden en daarmee zorgen voor een besparing op de inzet van mantelzorg.

Medicijnen voor HER 2 positieve borstkanker

Een voorbeeld: in de afgelopen jaren zijn voor een bepaald type borstkanker (HER2 positieve borstkanker) verschillende nieuwe geneesmiddelen geïntroduceerd. Door het toevoegen van combinaties van deze middelen aan de reguliere behandeling voor uitgezaaide borstkanker is de mediane levensverwachting voor deze patiënten toegenomen van 15 maanden in 1999, naar 56 maanden in 2014. Directe baten dus. Daarnaast is geschat dat in de afgelopen 10 jaar bij 28.000 vrouwen in Europa borstkanker niet is teruggekeerd dankzij behandeling van vroege HER2 positieve borstkanker met één van deze middelen. Ook dat zijn directe baten voor de patiënt. Daarnaast, als indirecte baten, kunnen deze vrouwen door de toename van de levensverwachting weer participeren op de arbeidsmarkt.

Hoe staat het ervoor met de kosten?

Het is duidelijk dat innovatieve geneesmiddelen kosten met zich meebrengen. Desondanks zijn de totale uitgaven aan geneesmiddelen over de afgelopen jaren redelijk stabiel gebleven, binnen de stijgende totale kosten van de zorg in Nederland. Wel is er een stijging van uitgaven aan geneesmiddelen te zien binnen het ziekenhuis en dan voornamelijk binnen de oncologie.

Daarentegen zijn de uitgaven aan geneesmiddelen buiten het ziekenhuis gedaald, waardoor de totale uitgaven aan geneesmiddelen toch onder controle zijn. Door het financieringsschot tussen de uitgaven van geneesmiddelen binnen en buiten het ziekenhuis komen de ziekenhuizen door de stijgende uitgaven budgettair in de knoop. Hierdoor is er een politieke en publieke discussie ontstaan over wat de zorg en geneesmiddelen mogen kosten.

Medicatie als investering

De uitgaven aan geneesmiddelen moeten we niet enkel zien als kostenpost maar juist ook als investering, omdat deze uitgaven veel baten opleveren, zowel direct als indirect. Allereerst is het een investering in de gezondheid van de patiënt, waarvoor de kosten worden gemaakt binnen het departement van VWS. Echter, de indirecte baten komen met name terecht bij de departementen van Sociale Zaken en van Economische Zaken. Voor een goede afweging waar euro’s aan te besteden, is een totale benadering van zowel kosten als baten noodzakelijk. De belangrijkste baten van investeringen in innovatieve geneesmiddelen zijn uiteraard voor de patiënt: een verbetering in gezondheid en kwaliteit van leven.