Gender en gezondheid: pleit voor een ongelijke behandeling

De lichamen van mannen en vrouwen verschillen van elkaar, dus ook hun ziektes en bijbehorende symptomen. Omdat geneeskunde vooral voor mannen ontwikkeld is, worden vrouwelijke klachten van aandoeningen soms niet herkend. Directeur van WOMEN Inc. Jannet Vaessen en hoogleraar Toine Lagro-Janssen pleiten voor een andere kijk op de gezondheidszorg. Eén die meer aandacht heeft voor de verhouding tussen gender en gezondheid. Uiteindelijk kan dit leiden tot twee voordelen: de beperking van onnodig hoge zorgkosten en de verhoging van de kwaliteit van leven van zowel mannen als vrouwen.

Wat is het belang van genderspecifieke gezondheidszorg?

“Hoe gek het ook klinkt”, zegt Vaessen, “wij willen meer onderscheid in de zorg. Vrouwen zijn in de gezondheidszorg nu namelijk aanzienlijk slechter af dan mannen.” Samen met medische specialisten, beleidsmakers en wetenschappers benadrukken zij het belang van genderspecifieke gezondheidszorg. “We werken aan meer bewustzijn over de verschillen tussen mannen en vrouwen, zowel geestelijk als lichamelijk. De geneeskunde is namelijk vooral voor mannen ontwikkeld. Vrijwel alle medicijnen zijn bijvoorbeeld getest op mannen. Als vrouwen bij bepaalde slaapmiddelen de gemiddelde dosis krijgen voorgeschreven, zit dat de volgende dag nog in hun bloed. Dat kan de rijvaardigheid beïnvloeden.”

Er zijn ook typische vrouwelijke medische issues waar te weinig kennis over is, zoals de relatie tussen vrouwelijke hormonen en gezondheidsklachten. “We beseffen nog onvoldoende het negatieve effect van de overgang op hart- en vaatziekten. Bovendien hebben vrouwen andere symptomen bij een hartaanval dan mannen, waardoor het vaak te laat herkend wordt. Dat kost levens.”

De Kennisagenda Gender en Gezondheid

Vaessen: “We spannen ons gezamenlijk in om gendersensitieve gezondheidszorg op de kaart te zetten. Onze drie pijlers zijn onderzoek, onderwijs en bewustwording. Met meer kennis en bewustwording over de verschillen, wordt de kwaliteit van de zorg beter.” Een van die middelen is de Kennisagenda Gender en Gezondheid. Deze agenda biedt een overzicht van alle tekortkomingen in de kennis over gender en gezondheid. Daarnaast geeft de kennisagenda inzicht in de mogelijkheden om kennis over gender en gezondheid te vergroten. Op 16 juni 2015 werd het eerste exemplaar overhandigd aan minister Edith Schippers van Volksgezondheid.

Grote verschillen in klachten en ziektes

Toine Lagro-Janssen, hoogleraar Vrouwenstudies Medische Studies aan het Radboudumc en huisarts, bevestigt de noodzaak van genderspecifieke zorg: “Als huisarts in een universitair gezondheidscentrum vind ik het belangrijk goede zorg te verbinden aan onderzoek: de beste aanpak geldt. Maar in de geneeskunde gaat men er vaak nog ten onrechte van uit dat er één uniform lichaam is. Uitkomsten van onderzoek bij mannen kunnen echter niet zomaar op vrouwen worden toegepast, dat noemen we blindheid voor gender. Voor gelijke gezondheidsuitkomsten moet je dus juist vaak wel een verschil maken in aanpak of behandeling.”

Volgens Lagro zijn er grote verschillen in klachten en aandoeningen. “Een laag HB-gehalte oftewel bloedarmoede kan bij een vrouw in de overgang een gevolg van heftige menstruaties zijn. De arts moet daar naar vragen. Maar bij mannen in die leeftijdsgroep moet je veel sneller aan kanker denken. Er zijn zoveel verschillen: van andere seksuele problemen tot ADHD. Meisjes met ADHD presenteren zich vooral met onnadenkend en impulsief gedrag; veel minder met storend hyperactief gedrag. Daarom valt het vaak pas op als de gevolgen ervan duidelijk worden, zoals een niet-gewenste zwangerschap of SOA. Andersom werkt het ook zo. Omdat een depressie vaker voorkomt bij vrouwen zijn de definities vooral daarvan afgeleid. Een depressie bij mannen presenteert zich echter anders, waardoor het wellicht minder snel wordt gediagnosticeerd.”

Psychische verschillen tussen man en vrouw

Maar het gaat ook om psychische verschillen. Chronische pijn en klachten als buikpijn, hoofdpijn en gedeprimeerd zijn hoeven niet te wijzen op een ziekte, maar op verstoringen in lichaamsbeleving. Dan spelen verschillen in levensgeschiedenis een grote rol. Bij vrouwen komen vaker seksueel misbruiksituaties en partnergeweld voor die leiden tot klachten.

Als artsen dit niet weten, creëren ze overbehandeling: weer een foto of aanvullend onderzoek bij de cardioloog vanwege hartkloppingen, terwijl het een angststoornis betreft. Daarom is kennis onder artsen – ook bij psychologen – over sekseverschillen zo belangrijk. En een goede gendersensitieve zorg in de toekomst begint met gendersensitief onderwijs aan medische studenten en alle andere hulpverleners.”