Technologie ook toegankelijk bij een beperking

Met behulp van de mobiele telefoon de thermostaat thuis besturen kan tegenwoordig met behulp van een ‘slimme meter’. Deze technologie is voor veel mensen een uitkomst, maar voor mensen met een beperking ook een zorg. Kan iemand met een beperking straks nog wel de verwarming een graadje hoger zetten als hij het koud heeft?

Obstakels in het dagelijks leven

Eric Velleman en Dick Houtzager houden zich beiden bezig met het thema om technologie toegankelijk te maken voor mensen met een beperking. Velleman vanuit zijn functie als onderzoeker bij de Universiteit Twente en Houtzager als lid van het College voor de Rechten van de Mens.

Houtzager: “Veel mensen met een beperking lopen tegen drempels aan waardoor zij niet kunnen participeren, zo blijkt uit onderzoek van het NIVEL (Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg).” Zo zijn er kinderen die thuiszitten omdat scholen hen niet toelaten. Veel mensen met een beperking kunnen daarnaast moeilijk werk vinden vanwege vooroordelen van werkgevers. Vaak blijkt het lastig om met een beperking zelfstandig met het openbaar vervoer te reizen. Ook zijn internetsites niet altijd toegankelijk. Dit zijn volgens Houtzager, door de toenemende digitalisering van de samenleving, belangrijke punten van aandacht.

VN-verdrag voor mensen met een beperking

Sinds juli 2016 geldt in Nederland het VN-verdrag voor de rechten van mensen met een beperking. Dit verdrag is bedoeld om de positie van mensen met een beperking te verbeteren. Nederland liep lang achter op dit gebied, vertelt Houtzager. Als nationale toezichthouder heeft het College voor de Rechten van de Mens de taak om naleving van het verdrag te bevorderen. Het is de taak van het College om ervoor te zorgen dat de woorden op papier worden omgezet in acties. Ook digitale informatie en dienstverlening dient toegankelijk te zijn voor mensen met een beperking.

Het College houdt zich, als het gaat om gelijkheid voor mensen met een beperking, bezig met drie taken: monitoring, bewustwording en behandeling van individuele zaken. “We kijken naar het effect van het verdrag. Hoe werkt het in de praktijk? Over twee jaar moet de Nederlandse regering zich verantwoorden bij de VN, en hiervoor stellen wij een onafhankelijk rapport op.” Daarnaast wil het College bedrijven en instellingen ervan bewust maken dat zij toegankelijk moeten zijn voor mensen met een beperking. Ten slotte kunnen mensen die zich gediscrimineerd voelen op grond van hun beperking bij het College een klacht indienen in het kader van de Wet gelijke behandeling. Deze wordt onderzocht en na een zitting geeft het College een oordeel over de individuele zaak.

Digitale toegankelijkheid

Velleman doet onderzoek naar de digitale toegankelijkheid van organisaties. Er zijn eenduidige internationale richtlijnen beschikbaar waarin staat waar men aan moet voldoen, vertelt hij. “Toch lukt dat bij veel organisaties niet altijd. We hebben gezien dat het belangrijk is dat bedrijven er niet pas op het laatst naar kijken, maar het opnemen in het totale proces van opdracht, bouw, redactie en onderhoud.” Er moet dus worden nagedacht over budget, opleiding, eisen voor toegankelijkheid en over wie hiervoor verantwoordelijk is. Het onderzoek van Velleman moet antwoorden geven op de vraag welke factoren organisaties het beste kunnen helpen om aan de toegankelijkheidseisen te voldoen.

Er valt kortom nog veel te winnen op dit terrein, vindt ook Houtzager: “Met name de Rijksoverheid heeft grote stappen gemaakt. Maar bij veel gemeenten kan nog dit onderwerp een stuk effectiever worden opgepakt.” Uit recent onderzoek blijkt dat 93 procent van de gemeenten de digitale toegankelijkheid niet op orde heeft.

Dat terwijl het zo ingewikkeld niet is, vindt Velleman. Het gaat er volgens hem om dat de toegankelijkheidscriteria direct worden meegenomen, vanaf de eerste fase. De richtlijnen zijn er, maar men dient het te implementeren in de organisatie. “Uit onderzoek blijkt dat er geen meerkosten zijn. Nadat een grote bank had geïnvesteerd in het toegankelijk maken van een site, kreeg de klantenservice veel minder vragen.” Zo kan een investering dus uiteindelijk een flinke besparing opleveren.

De rol van nieuwe technologie

Bij grote bedrijven is een toenemende aandacht voor dit onderwerp te zien. Daar schuift vaak een speciale ‘medewerker toegankelijkheid’ aan bij het ontwikkelen van een ontwerp. Bij het midden- en kleinbedrijf is er nog een weg te gaan om ervoor te zorgen dat mensen met een beperking digitaal mee kunnen doen, legt Velleman uit.

Een voorbeeld is boodschappen doen bij de supermarkt via de website. Niet meer zelf sjouwen met spullen, maar een medewerker die de spullen bij je thuisbrengt. Een enorme vooruitgang voor mensen die moeilijk ter been zijn. Het kan hen helpen langer zelfstandig te blijven wonen. “Maar dan komt de vraag: is de website wel voldoende toegankelijk? Lukt het hen zelf de bestellingen te plaatsen?”

Hier spelen de leveranciers van softwarepakketten een belangrijke rol als het gaat om toegankelijkheid. Het zit hem vaak in kleine aanpassingen. Bijvoorbeeld een uitklapmenu op een website. Voor mensen met een motorische beperking kunnen die heel lastig zijn. Als je met je cursor iets afwijkt, klapt het menu weer in. Of de knoppen op een website, als je die wat groter maakt zijn ze voor mensen met een visuele beperking veel makkelijker te gebruiken. Zo wordt het voor je slechtziende vriend of buurman ook mogelijk zijn boodschappen digitaal te doen. Pas als bedrijven bij de ontwikkeling van nieuwe producten of diensten toegankelijkheid meenemen in hun processen, bereiken we een wereld waar ‘inclusief ontwerpen’ de standaard wordt. “Dit moet als het ware in het DNA van bedrijven komen”, besluit Velleman.

Belemmeringen melden

Houtzager wijst nogmaals op het verdrag van de rechten van mensen met een handicap. Naar aanleiding van dat verdrag heeft de overheid de wet al aangepast die deelname aan de samenleving makkelijker moet maken. Toch is meer aandacht nodig van bedrijven die diensten via het internet aanbieden, bijvoorbeeld bij het geven van informatie. Daar wordt vaak geen rekening gehouden met mensen met een verstandelijke beperking, waardoor de teksten voor hen te moeilijk zijn. Ook voor mensen die doof of slechthorend zijn is digitale informatie niet altijd toegankelijk. Dit belemmert hen om zelfstandig gebruik te maken van digitale dienstverlening. Al deze belemmeringen kunnen worden gemeld bij het College voor de Rechten van de Mens. “Alleen als misstanden gemeld worden, kunnen we ze verhelpen.”