Opvliegers, gewrichtspijn, haaruitval en andere overgangsklachten

Van de 8,7 miljoen Nederlandse vrouwen is op dit moment bijna een zevende in de overgang. “Tijdens de overgang gaat het lichaam van de ene stabiele hormoonhuishouding naar de andere. De tussenliggende periode, de overgang, kan een beetje hobbelig zijn”, beschrijft Dorenda van Dijken, gynaecoloog, ruim twintig jaar gespecialiseerd in de overgang, medeschrijver van de NVOG richtlijnen en voorzitter van Dutch Menopause Society (DMS).

“Vrouwen vinden het vaak lastig om aan te geven dat ze klachten ondervinden van de overgang. Immers wordt vaak gezegd: ach het hoort erbij en je moet er gewoon even doorheen.” Echter heeft bijna een derde van de vrouwen zodanige klachten van de overgang dat het hun dagelijks leven en werk beïnvloedt. Het blijkt lastig om erkenning te vinden voor deze klachten bij de werkgever en de directe omgeving. Van Dijken adviseert in het geval van hevige klachten altijd hulp en goede informatie te zoeken, bijvoorbeeld bij een overgangsconsulente of huisarts. De meeste overgangsklachten ontstaan doordat de eierstokken minder en later vrijwel geen oestrogeen meer produceren. Dit kan al tot uiting komen terwijl de menstruatie nog niet is uitgebleven. De menopauze is de laatste menstruatie en met de overgang bedoelt men de periode hieromheen.

Opvliegers

Een van de meest bekende en voorkomende klachten is het hebben van opvliegers. Tijdens een opvlieger krijgt iemand het plotseling erg warm en kan het zweet haar uitbreken. 75-80 procent van de vrouwen heeft hier last van tijdens de overgang. “Het begon met opvliegers ‘s nachts, waar ik wakker van werd en waarna ik lastig weer in slaap viel. Er volgende een periode waarin de opvliegers me ook overdag overvielen, maar tijdens een periode van vijf maanden waarin de menstruatie uitbleef, had ik juist helemaal geen last van opvliegers. Ze kwamen weer terug tijdens mijn menstruatie, maar in veel mindere mate en ook vloeide ik veel minder”, vertelt Anke, 52 jaar en moeder van vier dochters.

Minder bekende en besproken klachten van de overgang zijn bijvoorbeeld geheugen- en concentratie- problemen, haaruitval, vaginale droogheid, oorsuizen en duizeligheid. Van Dijken: “Laatst kwam er iemand op mijn spreekuur die na haar vakantie plotseling de namen van haar werknemers niet meer wist. Dit kan vrouwen erg angstig en onzeker maken. Zeker als een familielid aan bijvoorbeeld alzheimer lijdt. Echter kan dit in meer of mindere mate horen bij de overgang. Het gaat ook over zodra de hormoonhuishouding weer stabiel is.”

Ruim een derde van het ziekteverzuim van vrouwen tussen de 44 en 60 jaar is overgang-gerelateerd. Het blijft echter nog steeds een taboeonderwerp om met werkgevers over te praten. Vaak proberen vrouwen het zelf op te lossen door minder te gaan werken. “Mijn menstruaties zijn veel heviger dan normaal en duren ook langer. Ik heb pijn in al mijn ledematen alsof er iemand overheen gewalst is en ik ben een rollercoaster van emoties. Mijn huisarts wil er voorlopig niks mee doen, want het hoort bij de leeftijd..,” stort Kattjja haar hart uit op het Viva-forum. Van Dijken herkent deze klachten bij het overgangs- traject. “Oestrogeen is heel belangrijk bij de aanmaak voor collageen, vandaar dat de huid dunner wordt. Ook draagt oestrogeen bij aan de elasticiteit van de banden en pezen. Tijdens de overgang kunnen vrouwen hierdoor spier- en gewrichtsklachten ervaren.”

Vaginale droogheid

Een andere veel voorkomende klacht is urineverlies. Van Dijken: “Urineverlies heeft vaak te maken met een verzakking en is niet direct te typeren als een klacht ten gevolge van de overgang.” Wel is een schraal gevoel in de vagina een veel gehoorde klacht. De vochtigheid door en opwinding bij seks verandert niet. “Misschien duurt het wat langer dan je gewend was of moet je iets meer je best doen of direct gestimuleerd worden, maar in principe reageert je lichaam daar nog heel goed op.” Uiteraard is vaginale droogheid erg onprettig en bovendien vergroot het de kans op blaasontstekingen.

“Als je deze klachten optelt bij slecht slapen door nachtelijke opvliegers en stemmingswisselingen, dan kun je je voorstellen dat je gewoon kapot bent en geen zin hebt in seks.” Gemiddeld komen vrouwen zo’n 2 tot 3 kilo aan tijdens de overgang. “Alles wat er meer bij komt is door het mondje gegaan”, geeft Van Dijken aan. “Tijdens de overgang verandert je figuur door een wat tragere spijsvertering. Je krijgt een buikje door een andere manier van vetopslag.” Ook Anke merkt dat ze meer op haar gewicht moet letten. “Ik ben nu meer bewust bezig met gezond eten, omdat alles, maar vooral koolhydraten en vetten, er snel zichtbaar bij komen.”

Haaruitval

Bij sommige vrouwen komt hun haar, tot hun grote schrik, met plukken uit hun borstel. “Dit wordt in de meeste gevallen ook minder na de overgang. Wel wordt je haar dunner. Dat hoort bij het ouder worden”, aldus Van Dijken. Op het forum Vrouwenovergang vertelt Gerarda: “Zelfs mijn kapster schrok ervan hoe snel mijn haar uitviel en had nog een adresje achter de hand voor een mooie pruik. Gelukkig was het niet nodig en bleek het enkel een periode tijdens de overgang. Ik raakte er wel van in paniek en dan is het fijn te lezen dat je niet de enige bent.”

De DMS probeert de overgang meer zichtbaar en bespreekbaar te maken bij zowel vrouwen als werkgevers en collega’s. “Het is belangrijk dat vrouwen weten wat ze te wachten kan staan en dat ze eventueel terecht kunnen bij een huisarts of specialist. Hormoontherapie wordt in Nederland alleen voorgeschreven als de klachten je dagelijkse leven belemmeren. Voor vrouwen kan dit zo’n opluchting zijn. Ze krijgen echt hun leven terug”, licht Van Dijken toe. Daarnaast is het ook belangrijk dat collega’s de klachten erkennen en herkennen, en dat de werkgever de vrouwen serieus neemt. Ten slotte moeten (huis)artsen beter worden voorgelicht, zodat zij overgangsklachten beter herkennen. Het wordt nu te vaak afgedaan als burn-out of met “het gaat wel weer over”. Voor een groep vrouwen heeft het zo’n negatieve impact op hun leven dat tijdelijke hormoontherapie ze erdoorheen kan helpen”, benadrukt Van Dijken. De hormoontherapie wordt doorgaans twee tot vier jaar toegepast om de te lage oestrogeenwaarden aan te vullen. Vervolgens wordt het langzaam weer afgebouwd en maakt het de overgang veel dragelijker voor vrouwen met heftige klachten.

Advies

Advies dat Van Dijken geeft is om meer te bewegen en te letten op wat je eet. Bewegen is niet enkel goed voor de gewrichten, botten, hart en vaten, maar het helpt ook om met een beter gevoel de overgang door te komen. “We hebben aangetoond dat meer bewegen niet helpt tegen overgangsklachten, maar dat vrouwen wel een betere kwaliteit van leven ervaren.” Citrusvruchten, koffie, thee en alcohol kunnen bijvoorbeeld opvliegers triggeren. En ten slotte drukt ze vrouwen op het hart om als ze kampen met hevige klachten niet te lang te wachten met naar de huisarts stappen. Anke: “Het zou fijn zijn als op een dag gewoon de knop om ging, je niet meer menstrueerde en vervolgens het leven weer verder ging, maar we moeten hier als vrouwen helaas doorheen. Gelukkig hebben we veel aan elkaar en kunnen we er ook om blijven lachen.”

Op verzoek van de geïnterviewde is de naam Anke gefingeerd.